Ο Δεκέμβριος είναι εδώ. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους τα Χριστούγεννα μπορεί να κάνουν τους ενήλικες να νιώθουν άβολα, ειδικά αν θέλουν να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά λαμβάνουν υγιή μηνύματα. Οι γονείς μπορεί να αγανακτούν για την απροκάλυπτη εμπορευματοποίηση του γεγονότος ή την έντονη πίεση για αγορά. Μπορεί να δυσανασχετήσουν με τους πνιγμένους δρόμους και τα πολυσύχναστα εμπορικά κέντρα ή να νιώσουν τον πόνο των αγαπημένων τους που τους λείπουν πολύ. Ίσως αισθάνονται επίσης ότι δεν είναι σωστό να χειραγωγούν μικρά παιδιά με φανταστικές πεποιθήσεις για τον Άγιο Βασίλη και τα άγρυπνα ξωτικά του.
Στις ηλικίες 3 και 6 ετών, βρίσκονται στην κορυφαία ηλικία για πίστη στον Άγιο Βασίλη. Του γράφουν ένα γράμμα κάθε χρόνο και επιμένουν να του ψήσουν μπισκότα που τα βάλαμε δίπλα στο δέντρο την παραμονή των Χριστουγέννων, μαζί με μερικά καρότα για τους τάρανδους του.
Σε κάνει να αναρωτιέσαι: Πώς στο καλό μπορούν να πιστεύουν τόσο ολόψυχα ότι ένας άνθρωπος ταξιδεύει σε κάθε σπίτι στον κόσμο μέσα σε μια νύχτα, καβαλώντας ένα έλκηθρο που οδηγείται από μαγικούς ιπτάμενους τάρανδους; Η γραμμή μεταξύ του αληθινού και του φανταστικού δεν είναι τόσο ξεκάθαρη για τα παιδιά. Αλλά αποδεικνύεται ότι τα περισσότερα παιδιά είναι στην πραγματικότητα αρκετά δύσπιστα σχετικά με την πραγματικότητα αυτού που βλέπουν. Τα παιδιά δεν πιστεύουν όλα όσα βλέπουν. Γιατί λοιπόν πιστεύουν τόσο πρόθυμα στον Άγιο Βασίλη; Αποδεικνύεται ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να αποφασίσουν αν θα πιστέψουν ή όχι σε φανταστικές ιστορίες. Ένα από αυτά τα πράγματα είναι αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν μαρτυρία ή αυτό που σας λένε οι άνθρωποι. Γονείς, φίλοι και συγγενείς πιθανότατα λένε στα παιδιά ξανά και ξανά ότι τα πράγματα που βλέπουν στην τηλεόραση δεν είναι αληθινά και ότι ο Πήτερ Ράμπιτ, ο Έλμο και ο Χάρι Πότερ δεν είναι αληθινά ζώα, γούνινα τέρατα ή άνθρωποι, παρά το πόσο ρεαλιστικά απεικονίζονται στις σελίδες των βιβλίων τους ή στη μεγάλη οθόνη. Αυτό δεν ισχύει για τον Άγιο Βασίλη. Αντίθετα, για τον Άγιο Βασίλη, τα παιδιά είναι πιθανό να ακούν επανειλημμένα από άλλους, ειδικά από άτομα που εμπιστεύονται, όπως οι μαμάδες και οι μπαμπάδες τους, ότι ο Άγιος Βασίλης είναι αληθινός.
Τα παιδιά είναι επίσης πιο πιθανό να πιστέψουν στον Άγιο Βασίλη, εάν οι γονείς αφήσουν στοιχεία στο σπίτι για να υποστηρίξουν την ιστορία του. Γενικά, τα παιδιά (και οι ενήλικες) είναι πιο πιθανό να πιστέψουν κάτι αν δουν στοιχεία που να το υποστηρίζουν με τα μάτια τους (Woolley, Boerger, & Markman, 2004). Και στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ιστορίες για τον Άγιο Βασίλη συνοδεύονται από στοιχεία των επισκέψεών του, με παιχνίδια και καραμέλες πασπαλισμένα γύρω από το σπίτι και κάτω από το δέντρο το πρωί των Χριστουγέννων. Οι γονείς ξοδεύουν πολύ χρόνο και ενέργεια για την προώθηση της ιστορίας του Άγιου Βασίλη, ανεξάρτητα από την ηλικία των παιδιών τους (Goldstein & Woolley, 2016). Και σε αντίθεση με ό,τι μπορείτε να μαντέψετε, όσο περισσότερα παιδιά βλέπουν άντρες ντυμένους με κόκκινα κοστούμια και λευκά γένια στο εμπορικό κέντρο, στα μουσεία ή στη φάρμα των χριστουγεννιάτικων δέντρων, τόσο περισσότερο πιστεύουν ότι ο Άγιος Βασίλης είναι αληθινός.
Όταν σκεφτόμαστε τις ικανότητες των παιδιών και τον τρόπο με τον οποίο χτίζουν τις πεποιθήσεις τους, στην πραγματικότητα δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ιστορία του Άγιου Βασίλη κολλάει, τουλάχιστον για λίγο. Στην πραγματικότητα, για τα παιδιά μεταξύ 5 και 8 ετών περίπου, η μαγική σκέψη είναι ένα φυσιολογικό μέρος της καθημερινότητας. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν συχνά μαγικές πεποιθήσεις, όχι μόνο πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη, αλλά πιστεύουν επίσης στο λαγουδάκι του Πάσχα, τη νεράιδα των δοντιών, τα ιπτάμενα χαλιά, τα μαγικά φασόλια . Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Άγιος Βασίλης, τα ξωτικά του και οι ιπτάμενοι τάρανδοί του ταιριάζουν όμορφα στην κανονική κοσμοθεωρία των παιδιών, ειδικά μεταξύ 5 και 8 ετών, όταν υπάρχουν μαρτυρίες και στοιχεία που υποστηρίζουν ότι ζει, αναπνέει.
Γύρω στην ηλικία των 7 ή 8 ετών, η πίστη των παιδιών στον Άγιο Βασίλη και στον κόσμο των φανταστικών θηρίων φαίνεται να εξασθενεί. Δεν είναι ότι οι γονείς ομολογούν ότι η ιστορία του Άγιου Βασίλη ήταν απλώς μια κατασκευή, ή ότι προσπαθούν λιγότερο σκληρά να προωθήσουν την ιστορία μόλις τα παιδιά φτάσουν στο δημοτικό σχολείο. Αντίθετα, φαίνεται ότι καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αρχίζουν να αμφισβητούν τις φυσικές αδυναμίες της ιστορίας του Άγιου Βασίλη - μια ιστορία που δεν σκέφτηκαν καν να αμφισβητήσουν μερικά χρόνια νωρίτερα (Shtulman & Yoo. 2015). Καθώς τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν περισσότερα για τις σωματικές αδυναμίες, μαθαίνουν μόνα τους ότι η ιστορία του Άγιου Βασίλη δεν θα μπορούσε να είναι αληθινή.
Πράγματι, η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά τείνουν να ανακαλύπτουν την αλήθεια για τον Άγιο Βασίλη μόνα τους αυτή τη στιγμή και ότι οι αντιδράσεις τους είναι γενικά αρκετά θετικές (Anderson & Prentice, 1994). Δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ανακάλυψη της αλήθειας για τον Άγιο Βασίλη προκαλεί δυσφορία στα παιδιά ή τα κάνει να αμφιβάλλουν για το αν οι γονείς τους είναι αξιόπιστοι. Μερικά παιδιά δεν λένε καν στους γονείς τους ότι το κατάλαβαν - καταλαβαίνουν ότι ακόμη και οι γονείς χαίρονται από τον μύθο του Άγιου Βασίλη, και έτσι τα παιδιά μερικές φορές αφήνουν τους γονείς τους να κρατήσουν τη μαγεία των γιορτών για μερικά ακόμη χρόνια.
Κατά κάποιο τρόπο, η μαγική σκέψη δεν εξαφανίζεται ποτέ εντελώς. Πολλοί ενήλικες έχουν κάποιες μαγικές ή υπερφυσικές πεποιθήσεις και πιστεύουν σε φαντάσματα, δαίμονες ή εξωγήινους (κάτι που είναι κοινό περίπου στο 45% των ανθρώπων στις ΗΠΑ). Έτσι, ενώ μπορεί να σκεφτόμαστε τη μαγική σκέψη ως κάτι χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας, δεν εξαφανίζεται απαραίτητα όταν μεγαλώνουμε. Είτε ο Άγιος Βασίλης επισκέπτεται είτε όχι το σπίτι σας, απολαύστε τη μαγεία αυτής της εορταστικής περιόδου—όσο μεγάλος κι αν είστε.
Πως τα παιδιά και οι οικογένειες επωφελούνται ψυχολογικά από την παράδοση του Άγιου-Βασίλη.
- Ο Άγιος Βασίλης μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ισχυρότερων κοινοτήτων. Οι κοινότητες αλλάζουν. Οι αλλαγές στον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και κοινωνικοποιούμαστε σημαίνουν ότι για πολλές οικογένειες οι τακτικές ευκαιρίες να συγκεντρωθούν μειώνονται. Τα Χριστούγεννα μπορούν να αυξήσουν την αίσθηση του κοινωνικού μας ανήκειν, κάτι που οι ψυχολόγοι γνωρίζουν ότι είναι τόσο σημαντικό για την ψυχική υγεία. Όχι μόνο τα Χριστούγεννα παρέχουν ευκαιρίες για κοινές κοινωνικές εμπειρίες, αλλά υπάρχουν και μακροπρόθεσμα οφέλη, όπως η αυξημένη κοινωνική επαφή και η δημιουργία και διατήρηση δικτύων κοινωνικής υποστήριξης.
- Ο Άγιος Βασίλης μπορεί να τονώσει τη μνήμη. Όταν συμμετέχουμε σε τελετουργίες ή γιορτάζουμε σημαντικά γεγονότα, κάνουμε αυτές τις μέρες να ξεχωρίζουν από τη θολούρα της ζωής. Ο εορτασμός μιας συγκεκριμένης περίστασης ή η ενασχόληση με μια οικογενειακή παράδοση είναι σαν να δημιουργείτε μια κάρτα ευρετηρίου στη ζωή σας – μια αναφορά σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο για μελλοντικό προβληματισμό και ανάμνηση.
- Οι παραδόσεις αυξάνουν την οικογενειακή συνοχή. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε λιγότερες παραδοσιακές τελετουργίες αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο μόνοι. Έτσι, η ενθάρρυνση τελετουργιών και παραδόσεων που ενώνουν τις γενιές είναι σημαντική για τη δημιουργία πιο συνδεδεμένων και συνεκτικών κοινωνιών. Ειδικά για τους νέους, η έρευνα δείχνει ότι τα οικογενειακά τελετουργικά είναι σημαντικά για την αύξηση της οικογενειακής συνοχής, η οποία επηρεάζει άμεσα την ευημερία.
- Η μαγεία των Χριστουγέννων καλλιεργεί τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Η παράδοση του Άγιου Βασίλη παρέχει την ευκαιρία στα παιδιά να ασχοληθούν με τη φαντασία τους, ενισχύοντας τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες που στηρίζουν την ανθεκτικότητα. Η ενασχόληση με το παιχνίδι φαντασίας και προσποίησης είναι σημαντική για εκτελεστικές λειτουργίες όπως οι δεξιότητες προσοχής. Αυτό είναι καλό στοιχείο που ενθαρρύνει τους γονείς να διεγείρουν τη φαντασία των παιδιών τους. Ακόμη και η απλή πράξη του να γράψεις ένα γράμμα στον Άγιο Βασίλη είναι μια ευκαιρία για τα μικρά παιδιά να διατυπώσουν τις ελπίδες και τα όνειρά τους – και να εξασκήσουν τη γραφή τους.
- Φιλανθρωπία και καλοσύνη. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων είναι ευκαιρία να κάνετε πράξεις φιλανθρωπίας και καλοσύνης.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Anderson, CJ, & Prentice, NM (1994). Συνάντηση με την πραγματικότητα: αντιδράσεις των παιδιών για την ανακάλυψη του μύθου του Άγιου Βασίλη. Παιδοψυχιατρική και ανθρώπινη ανάπτυξη, 25(2), 67-84.
Goldstein, TR, & Woolley, J. (2016). Χο! Χο! Που? Προώθηση γονέων της πίστης στον Άγιο Βασίλη και ζωντανές συναντήσεις με τον Άγιο Βασίλη. Γνωστική Ανάπτυξη, 39, 113-127.
Shtulman, A., & Yoo, RI (2015). Η κατανόηση των φυσικών δυνατοτήτων από τα παιδιά περιορίζει την πίστη τους στον Άγιο Βασίλη. Γνωστική Ανάπτυξη, 34, 51-62.
Woolley, JD, Boerger, EA, & Markman, AB (2004). Μια επίσκεψη από την Candy Witch: Παράγοντες που επηρεάζουν την πίστη των μικρών παιδιών σε ένα μυθιστόρημα φανταστικό ον. Αναπτυξιακή επιστήμη, 7(4), 456-468.
Woolley, JD, & Cox, V. (2007). Ανάπτυξη πεποιθήσεων για την πραγματικότητα του παραμυθιού. Αναπτυξιακή επιστήμη, 10(5), 681-693.
Woolley, JD, & E. Ghossainy, M. (2013). Επανεξέταση της διάκρισης φαντασίας – πραγματικότητας: Τα παιδιά ως αφελείς σκεπτικιστές. Child development, 84(5), 1496-1510.
