Η σχολική βία περιγράφει την εσκεμμένη, απρόκλητη, επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά, που έχει στόχο την απειλή, τον εξαναγκασμό, τον εξευτελισμό, την υποταγή ή ακόμα και τον τραυματισμό μαθητών από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Η σχολική βία ανάμεσα στους μαθητές μπορεί να έχει τις εξής μορφές:
- Σωματική: σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα
- Λεκτική: φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές
- Ψυχολογική: εκβιασμός, κακοποίηση
- Κοινωνική: αποκλεισμός από παρέες, ομαδικά παιχνίδια, διάδοση φημών
- Εκβιασμός: απόσπαση προσωπικών αντικειμένων ή χρημάτων ή εξαναγκασμός για διάπραξη κλοπής, βανδαλισμού, κλπ.
Τα πιο μικρά παιδιά χρησιμοποιούν περισσότερο τη σωματική βία, ενώ τα μεγαλύτερα τους υπόλοιπους τρόπους επίθεσης. Τα παιδιά-θύματα είναι συνήθως ήσυχα, ευαίσθητα, εσωστρεφή, μοναχικά, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και παθητική στάση. Τα παιδιά-θύτες είναι συνήθως υπερδραστήρια, επιθετικά, παραβιάζουν τους κανόνες, δεν έχουν ηθικούς φραγμούς και τύψεις για τις πράξεις τους. Οι περιπτώσεις σχολικής βίας αφορούν και όσους είναι παρόντες, που ακόμα και αν δεν συμμετέχουν ενεργά, μπορεί να ενθαρρύνουν το θύτη ή να αποσιωπούν το γεγονός.
Ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι ένα παιδί πιθανώς έχει πέσει θύμα σχολικής βίας:
- Μειωμένη διάθεση ή άρνηση να πάει στο σχολείο
- Οι αδικαιολόγητες απουσίες
- Η ξαφνική μειωμένη απόδοση στα μαθήματα
- Η αργοπορία στο σχολείο ή στην επιστροφή στο σπίτι, όπως επίσης η αλλαγή της συνήθους διαδρομής
- Η απώλεια προσωπικών αντικειμένων ή χρημάτων
- Τυχόν σημάδια, μελανιές ή σκισμένα ρούχα
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να λειτουργούν προληπτικά για την αντιμετώπιση περιστατικών σχολικής βίας και να δρουν άμεσα σε συμβάντα:
1. Δημιουργήστε ένα ασφαλές, υποστηρικτικό κλίμα στο σχολείο
2. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να αναλάβουν ρόλους στη διατήρηση του ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος
3. Υπενθυμίζετε συχνά τους σχολικούς κανόνες και ζητήστε από τους μαθητές να αναφέρουν τυχόν προβλήματα στους υπεύθυνους
4. Δημιουργήστε ένα σύστημα ανώνυμης αναφοράς περιστατικών βίας
5. Εξηγήστε στα παιδιά ότι πρέπει να μιλάνε ανοιχτά για τέτοια περιστατικά
6. Ελέγξτε την πρόσβαση στο κτίριο και τους εξωτερικούς χώρους του σχολείου και τους επισκέπτες
7. Φροντίστε να υπάρχει έλεγχος από φύλακες ασφαλείας ή ομάδα εκπαιδευτικών
8. Εφαρμόστε προγράμματα πρόληψης βίας με έμφαση στις εναλλακτικές πρακτικές, όπως η ειρηνική επίλυση των διαφορών και η ανάπτυξη των διαπροσωπικών σχέσεων
9. Σε περίπτωση συμβάντος, διαβεβαιώστε το παιδί-θύμα ότι δεν ευθύνεται για ό,τι συνέβη
10. Ενημερώστε το διευθυντή του σχολείου και τους γονείς του παιδιού
11. Συζητήστε το συμβάν στην τάξη
12. Αν κρίνεται αναγκαίο, ζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας
