Όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η αξία των ορίων στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, αλλά ταυτόχρονα οι περισσότεροι δυσκολευόμαστε να θέσουμε αυτά τα όρια. Είναι, επίσης, σημαντικό, να γίνει απολύτως σαφές ότι η διαδικασία της οριοθέτησης δεν σχετίζεται με απειλές και τιμωρίες, δεν έχει στόχο την επιβολή πειθαρχίας στα παιδιά, αλλά απεναντίας, την υιοθέτηση των επιθυμητών συμπεριφορών από το παιδί.
Στις μέρες μας, η τιμωρία θεωρείται ξεπερασμένη, μη αποτελεσματική και επιβλαβής για την ψυχική υγεία των παιδιών. Από την άλλη, η οριοθέτηση προϋποθέτει ότι κάθε φορά πρέπει να εξηγείς στο παιδί γιατί κάποια πράγματα δεν επιτρέπονται.
Είναι σίγουρα μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο και δέσμευση από τους γονείς, οι οποίοι πάντα με στοργή και αγάπη, οφείλουν να εμφυσήσουν στο παιδί τις αξίες της οικογένειας, να γίνουν πρότυπα προς μίμηση και να δώσουν τα κατάλληλα κίνητρα.
Η αλήθεια είναι ότι η διαδικασία της οριοθέτησης είναι για τους περισσότερους γονείς μία λεπτή ισορροπία μεταξύ υπερβολικής αυστηρότητας και υπερβολικής ελαστικότητας. Γιατί, όμως, είναι τόσο δύσκολο να θέσουμε όρια στα παιδιά;
Τα παιδιά δεν διακρίνουν όταν είναι μικρά ποια είναι η «αποδεκτή συμπεριφορά» και δυσκολεύονται να μάθουν τους κανόνες που πρέπει να ακολουθούν σε διάφορους τομείς, οπότε, όσο πιο νωρίς αρχίσει η καθοδήγησή τους, τόσο πιο εύκολο θα είναι να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους χωρίς τη δική μας παρέμβαση.
Η οριοθέτηση είναι σημαντική για τα παιδιά, καθώς συμβάλλει στην:
- Αυτογνωσία. Η επιβολή και η απαγόρευση, ακολουθούμενες από επαρκείς και κατανοητές εξηγήσεις προσφέρουν στο παιδί την κατανόηση των δικών του δυνατοτήτων.
- Ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Θέτοντας όρια στα παιδιά, τα βοηθάμε να κατανοήσουν τους περιορισμούς που η πραγματικότητα θέτει και τις φυσικές συνέπειες που υπάρχουν σε κάποιες περιστάσεις.
- Ανάπτυξη εσωτερικών κινήτρων και αξιών. Τα όρια δείχνουν στο παιδί ποιες είναι οι προσδοκίες των γονέων του από αυτό.
- Μίμηση προτύπου. Όταν το παιδί έχει διδαχθεί πώς τίθενται λειτουργικά όρια, γνωρίζει τον τρόπο και έχει την άνεση να τα εφαρμόσει στη ζωή του.
- Ανάπτυξη αυτοπεποίθησης. Ένα παιδί που ξέρει τις ικανότητές του και τα όρια του, αναπτύσσει μια σταθερή και καλή αίσθηση εαυτού. Τα παιδιά χωρίς όρια θα μάθουν αργότερα στη ζωή τους με άσχημο τρόπο ότι δεν μπορούν να παίρνουν πάντα αυτό που θέλουν.
- Ανοχή στη ματαίωση. Μέσα από την οριοθέτηση τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσουν δεξιότητες διαχείρισης ώστε να ανταπεξέρχονται στη ματαίωση των επιθυμιών τους.
Πώς θα επιτύχετε να θέσετε όρια στα παιδιά
- Μάθετε στα παιδιά να εκφράζουν τις απόψεις και τις ανάγκες τους με όμορφο, ευγενικό τρόπο, κάνοντας πρώτοι εσείς το ίδιο. Φροντίστε να μιλάτε στο παιδί σας με ευγένεια, με σταθερό τόνο φωνής όταν πρέπει να επιβάλλετε πειθαρχία, αλλά μην φωνάζετε ή το μειώνετε όταν κάνει κάτι λάθος ή αν δεν συμφωνείτε μαζί του.
- Να είστε σαφείς και ρεαλιστικοί για ό,τι απαγορεύεται, καθώς και σύντομοι στις διατυπώσεις σας. Η υπενθύμιση των επιπτώσεων ίσως είναι η πιο αποτελεσματική τακτική.
- Να είστε συνεπείς και σταθεροί στα όρια που θέτετε, αλλιώς δίνετε το μήνυμα ότι δεν χρειάζεται να σεβόμαστε τους κανόνες και ότι μπορούμε να τους αλλάξουμε εύκολα.
- Εστιάστε στους κανόνες που θεωρείτε πιο σημαντικούς κάθε φορά. Όπως εμείς δεν μπορούμε να κόψουμε όλες τις κακές μας συνήθειες εδώ και τώρα, το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά.
- Προσαρμόστε τις προσδοκίες σας στην ηλικία του παιδιού. Ενδεχομένως θα χρειαστεί να υπενθυμίσετε αρκετές φορές μία οδηγία πριν εμπεδωθεί.
- Δοκιμάστε να θέσετε τα όρια μαζί με το παιδί και κάνετε εκ των προτέρων μία συμφωνία μαζί του. Θα τα αποδεχτεί πιο εύκολα αν προκύψουν μετά από μια οικογενειακή συζήτηση.
- Μπορείτε να αναθεωρήσετε τα όρια αν οι καταστάσεις αλλάξουν, φροντίζοντας να ικανοποιείτε τις επιθυμίες όλων, συμβάλλοντας έτσι στην αρμονική συνύπαρξη των μελών της οικογένειας.
