Η εγκυμοσύνη είναι μία από τις ευτυχισμένες περιόδους στη ζωή μιας γυναίκας. Στους εννέα αυτούς μήνες συντελείται ένα μικρό θαύμα, καθώς ξεκινάει η ζωή για ένα πλάσμα, το μωρό σας. Μία εγκυμοσύνη διαρκεί κατά μέσο όρο 40 εβδομάδες. Η αρχή της υπολογίζεται από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμηνορρυσίας. Αν π.χ. είστε 4 εβδομάδων έγκυος, το έμβρυο είναι 2 εβδομάδων. Για να υπολογίσετε κατά προσέγγιση την ημερομηνία γέννησης του μωρού, προσθέστε 40 εβδομάδες από την πρώτη ημέρα της τελευταίας σας εμμηνορρυσίας.
Η διάρκεια της εγκυμοσύνης διαιρείται σε τρία τρίμηνα, άνισης διάρκειας. Το πρώτο διαρκεί ως τη 12η εβδομάδα, κατά το οποίο το έμβρυο αναπτύσσει ραγδαία όλα τα όργανα, τους ιστούς του και διαμορφώνεται σε υποτυπώδες ανθρώπινο πλάσμα. Κατά το δεύτερο τρίμηνο, από τη 13η ως την 25η εβδομάδα, ωριμάζουν και τελειοποιούνται οι βασικότερες λειτουργίες του. Στο τρίτο τρίμηνο, από την 26η ως την 40η εβδομάδα, αυξάνεται σημαντικά το βάρος του εμβρύου και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να επιβιώσει όταν γεννηθεί.
Ως την 6η εβδομάδα
Είναι μια περίοδος πολύ γρήγορης ανάπτυξης. Στο τέλος της τρίτης εβδομάδας, το γονιμοποιημένο ωάριο προσκολλάται στο ενδομήτριο, όπου εξακολουθεί να πολλαπλασιάζεται και να αναπτύσσεται. Ενώ στην αρχή ήταν δύο ενωμένα κύτταρα, το ωάριο και το σπερματοζωάριο με τη μορφή του ζυγωτού, τώρα εξελίσσεται σε μια βλαστοκύστη μερικών εκατοντάδων κυττάρων. Η βλαστοκύστη διαιρείται σε δύο μέρη. Το ένα μισό, που εφάπτεται στο βλεννογόνο της μήτρας, εξελίσσεται σε πλακούντα. Το εξωτερικό του στρώμα θα σχηματίσει τον ομφάλιο λώρο, τον αμνιακό σάκο, το λεκιθικό σάκο και το χόριο (προστατευτικές μεμβράνες στο εσωτερικό της μήτρας). Από το άλλο μισό θα σχηματιστεί το έμβρυο. Αυτό διαιρείται σε τρεις χιτώνες, τα βλαστικά στρώματα ή βλαστικά δέρματα του εμβρύου. Από αυτούς διαμορφώνονται τα μέρη του σώματος.
Από το έξω βλαστικό δέρμα (εξώδερμα) παράγονται τα όργανα που διατηρούν την επαφή του οργανισμού με το εξωτερικό περιβάλλον, δηλαδή το κεντρικό νευρικό σύστημα, το περιφερικό νευρικό σύστημα, το αισθητικό επιθήλιο του ωτός, της ρινός και του οφθαλμού, η επιδερμίδα, τα νύχια, οι τρίχες, οι υποδόριοι αδένες και οι μαζικοί αδένες, η υπόφυση και η αδαμαντίνη ουσία των δοντιών.
Το μέσο βλαστικό δέρμα (μεσόδερμα) μετατρέπεται σε μύες, οστά, αγγεία, νεφρά. Από το έσω βλαστικό δέρμα (ενδόδερμα) παράγεται η επιθηλιακή επένδυση του αρχέγονου εντέρου και τα ενδοεμβρυϊκά τμήματα της αλλαντοϊδας και του λεκιθικού ασκού, η επιθηλιακή επένδυση του αναπνευστικού συστήματος, το παρέγχυμα του θυρεοειδούς και των παραθυρεοειδών αδένων, του ήπατος και του παγκρέατος, το δικτυωτό στρώμα των αμυγδαλών και του θύμου αδένα, το επιθήλιο της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας, το επιθήλιο της τυμπανικής κοιλότητας και της ευσταχιανής σάλπιγγας.
Στο τέλος της 6ης εβδομάδας, το έμβρυο, που έχει το μέγεθος κόκκου ρυζιού, έχει διαμορφώσει ήδη τον κεντρικό άξονα από το κεφάλι ως την ουρά, κατά μήκος του οποίου θα αναπτυχθούν όλα του τα όργανα. Το κεφάλι του, σαν σταγόνα με ακανόνιστο σχήμα, έχει πτυχές που θα εξελιχθούν στα χαρακτηριστικά του προσώπου του.
Το έμβρυο έχει ουρά, η οποία θα εξαφανιστεί την 8η εβδομάδα, και μικροσκοπικές εκβλαστήσεις που θα εξελιχθούν σε χέρια και πόδια. Κατά μήκος της ράχης του διαγράφεται ένας σχηματισμός σαν αυλάκι. Είναι ο πρώιμος νευρικός σωλήνας, από τον οποίο θα προέλθουν η σπονδυλική στήλη και ο εγκέφαλος. Δύο συσσωματώματα κυττάρων σε κάθε του άκρο θα διαπλάσουν το στόμα και τον πρωκτό. Ένας σωλήνας, που ξεκινάει από το στόμα και καταλήγει στην ουρά, είναι ο πρόδρομος του πεπτικού του συστήματος.
Η καρδιά του, μια διόγκωση κάτω από το κεφάλι, αρχίζει να πάλλεται ήδη από την πέμπτη εβδομάδα. Στο πλάι του κεφαλιού, δύο οπτικά κυστίδια και δύο εσοχές θα εξελιχθούν αντίστοιχα σε μάτια και αφτιά. Το δέρμα του είναι ακόμα διαφανές και διαπερνάται από υγρά.
Ως την 9η εβδομάδα
Η ανάπτυξη του εμβρύου είναι θεαματική. Στο πρόσωπο του προβάλλουν τα οστά που θα διαμορφώσουν τα χαρακτηριστικά του. Διακρίνονται τα μικροσκοπικά ρουθούνια, η μύτη, που είναι ακόμα πλακουτσωτή και σχηματίζονται η άνω και η κάτω γνάθος. Υπάρχουν ακόμα και οι καταβολές των δοντιών και οι γευστικοί κάλυκες. Τα μάτια μετατοπίζονται από τα πλάγια του κεφαλιού προς τα εμπρός και είναι καλυμμένα από βλέφαρα. Οι διογκώσεις των αφτιών χωρίζονται σε εσωτερικά και εξωτερικά τμήματα.
Τα άνω και τα κάτω άκρα του αποκτούν αρθρώσεις. Ξεχωρίζουν οι αγκώνες, οι καρποί και τα δάχτυλα των χεριών, οι άκρες των οποίων έχουν μικροσκοπικά μαξιλαράκια. Στα κάτω άκρα διαμορφώνονται τρία ξεχωριστά τμήματα, ο μηρός, η κνήμη και το άκρο πόδι και διακρίνονται τα δάχτυλα. Στο λεπτό και διαφανές δέρμα του έχει αρχίσει ο σχηματισμός των ιδρωτοποιών αδένων και φυτρώνει το πρώτο χνούδι. Όλα τα κύρια όργανα του εμβρύου έχουν σχηματιστεί και είναι στη θέση τους έτοιμα να εξελιχθούν.
Η καρδιά έχει βαλβίδες, τέσσερις θαλάμους και χτυπάει με 180 παλμούς το λεπτό. Το πεπτικό σύστημα αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά δεν λειτουργεί ακόμα. Τα νεφρά λειτουργούν με το ένα τρίτο της τελικής τους απόδοσης και αποβάλλουν ήδη άχρηστες ουσίες από το αίμα. Οι πνεύμονες διακλαδίζονται συνεχώς σε μικροσκοπικούς σωλήνες. Ο εγκέφαλος έχει τετραπλασιαστεί και περιβάλλεται από το ήδη σχηματισμένο κρανίο.
Ο ομφάλιος λώρος, που αρχικά ήταν λεπτός σαν τρίχα, αναπτύσσεται για να συνδέσει το έμβρυο με τον πλακούντα, ο οποίος συνεχίζει να ωριμάζει, αλλά δεν είναι ακόμα έτοιμος να επιτελέσει τις βασικές λειτουργίες του. Την 9η εβδομάδα, το έμβρυο έχει ξεφύγει από τον κίνδυνο να αποκτήσει γενετική ανωμαλία.
Ως τη 12η εβδομάδα
Προς το τέλος του τρίτου μήνα το έμβρυο είναι ένας τέλειος άνθρωπος σε μικρογραφία, αν και με δυσανάλογα μεγάλο κεφάλι, καθώς ο εγκέφαλος και το κεφάλι αναπτύσσονται πολύ ταχύτερα από τα υπόλοιπα όργανα. Σε αυτή τη φάση, έχει έναν υποτυπώδη λαιμό για να στηρίξει το κεφάλι του και να το ανασηκώσει και σχηματισμένο πηγούνι, ενώ το σώμα του ισιώνει και μακραίνει.
Τα μάτια του πλησιάζουν προς την οριστική τους θέση, εξακολουθούν όμως να έχουν ακόμα αρκετή απόσταση μεταξύ τους και παραμένουν καλυμμένα από τα βλέφαρα. Τα αφτιά έχουν μετακινηθεί από το λαιμό στα πλάγια του κεφαλιού. Τα χέρια και τα πόδια αρχίζουν να κινούνται ασυναίσθητα. Τα δάχτυλα είναι ευδιάκριτα και αρχίζουν να φυτρώνουν νύχια. Το δέρμα είναι κόκκινο και διάφανο και διαπερνάται από το αμνιακό υγρό.
Η καρδιά του εμβρύου χτυπάει τώρα με 160 παλμούς το λεπτό στέλνοντας αίμα σε όλα τα όργανα. Από τη 10η εβδομάδα, ο γιατρός είναι σε θέση να την ακούσει με ευαίσθητες υπερηχητικές συσκευές.
Το στομάχι συνδέεται με το στόμα και τα έντερα. Σχηματίζονται τα εξωτερικά γεννητικά όργανα, ακόμα όμως δεν ξεχωρίζει το φύλο του εμβρύου στο υπερηχογράφημα. Τα κόκαλα και οι χόνδροι αναπτύσσονται γοργά. Αν και τα οστά αρχίζουν να σκληραίνουν στη διάρκεια της ενδομήτριας ανάπτυξης του, η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί και μετά τη γέννηση του εμβρύου και θα ολοκληρωθεί πολύ αργότερα, κατά την εφηβεία.
Ο πλακούντας έχει πια ωριμάσει και αναλαμβάνει από τον λεκιθικό ασκό τη συντήρηση του εμβρύου, το οποίο μέχρι την 20η εβδομάδα αναπτύσσεται ραγδαία και τελειοποιεί τις λειτουργίες του.
Ως την 16η εβδομάδα
Αν και μόλις 12 εκατοστά, το έμβρυο είναι πια τέλεια σχηματισμένο. Στο υπερηχογράφημα ξεχωρίζουν κάποια χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως η μύτη και το στόμα. Τα μάτια παραμένουν ερμητικά κλειστά, αλλά ο αμφιβληστροειδής χιτώνας αντιδρά στο φως που διαπερνά το τοίχωμα της κοιλιάς σας. Τα ακουστικά οστάρια σκληραίνουν και στα αφτιά του εμβρύου φτάνουν αμυδρά κάποιοι ήχοι.
Αρχίζουν να προβάλλουν τα νύχια στα δάχτυλα των χεριών του, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους. Τα δάχτυλα των ποδιών έχουν επίσης ξεχωρίσει, αλλά τα νύχια στα πόδια θα αρχίσουν να φυτρώνουν αργότερα.
Το έμβρυο σε αυτή τη φάση δεν έχει καθόλου υποδόριο λίπος. Είναι τόσο αδύνατο, που πάνω στο λεπτό και διαφανές δέρμα του διακρίνονται οι διακλαδώσεις των αιμοφόρων αγγείων.
Οι πνεύμονες του αναπτύσσονται, αλλά ακόμα είναι ανώριμοι και όλο το απαραίτητο οξυγόνο το προμηθεύεται από το αίμα του πλακούντα, που περνάει απευθείας στο κυκλοφοριακό του σύστημα. Μια πολύ σημαντική εξέλιξη είναι ότι ο εγκέφαλος συνδέεται με το νευρικό και το μυϊκό σύστημα επιτρέποντας τις πρώτες συντονισμένες κινήσεις. Αυτό σημαίνει ότι το έμβρυο αρχίζει να γίνεται δραστήριο. Λυγίζει και τεντώνει τα δάχτυλα, τα χέρια και τα πόδια του και πιπιλίζει τον αντίχειρα του.
Ως την 20η εβδομάδα
Τώρα, που το έμβρυο είναι περίπου στο μέσο της εξέλιξής του, η ανάπτυξη εστιάζει κυρίως στους πνεύμονες, το πεπτικό και το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα μάτια του, κλειστά ακόμα, κινούνται τώρα αργά από τη μια πλευρά στην άλλη. Οι γευστικοί κάλυκες είναι ώριμοι και μέσα στα ούλα έχουν σχηματιστεί τα πρώτα του δόντια. Ανοιγοκλείνει το στόμα και βγάζει ελαφρώς τη γλώσσα.
Ακούει επίσης τους οξείς και δυνατούς ήχους, που το κάνουν να αναπηδάει. Καθώς το μυϊκό και το νευρικό σύστημα είναι πιο ανεπτυγμένα, οι κινήσεις του είναι πιο ζωηρές και συντονισμένες, δημιουργώντας σε εσάς μια αίσθηση «φτερουγίσματος» στην κοιλιά σας.
Στο δέρμα του εμφανίζεται ένα λεπτό άχρωμο χνούδι, πάνω στο οποίο αγκιστρώνεται το εμβρυϊκό σμήγμα, μια κολλώδης ουσία που εκκρίνουν οι σμηγματογόνοι αδένες. Η ουσία αυτή λειτουργεί σαν προστατευτικό κάλυμμα, ώστε να μη "μουλιάσει" το υπερευαίσθητο δέρμα του εμβρύου στο αμνιακό υγρό.
Κάτω από το δέρμα αρχίζει να παράγεται το λίπος. Στρώσεις καστανού λίπους, το φαιό λίπος, εμφανίζονται στο λαιμό, στο στήθος και στα νεφρά, ενώ σε όλο το υπόλοιπο σώμα του αναπτύσσεται λευκό λίπος, με αποτέλεσμα να δείχνει λίγο πιο παχύ.
Τα εξωτερικά γεννητικά του όργανα έχουν διαφοροποιηθεί και το φύλο του εμβρύου φαίνεται στο υπερηχογράφημα. Σε αυτή τη φάση, οι ωοθήκες του κοριτσιού περιέχουν περίπου επτά εκατομμύρια ωάρια, που θα ελαττωθούν στα δυο εκατομμύρια περίπου, όταν γεννηθεί. Επίσης, αναπτύσσονται οι θηλές και οι αδένες των μαστών και στα δυο φύλα.
Ως την 24η εβδομάδα
Την 22η με 24η εβδομάδα τα βλέφαρα χωρίζουν και τα μάτια ανοίγουν και το έμβρυο στυλώνει το βλέμμα. Μπορεί να διακρίνει κάποιες σκιές και το κόκκινο φως μέσα από το τοίχωμα της κοιλιάς σας. Το οπτικό του πεδίο είναι 20-24 εκ., όσο και το πεδίο ορατότητας που έχει μέσα στη μήτρα. Τα φρύδια και οι βλεφαρίδες του έχουν σχηματιστεί.
Οι κινήσεις του ζωηρεύουν, κλοτσάει, κάνει το χέρι του γροθιά και δίνει την εντύπωση ότι κρατιέται από τον ομφάλιο λώρο. Τα εγκεφαλικά κύτταρα που ελέγχουν τη συνειδητή σκέψη ωριμάζουν και οι αισθήσεις του οξύνονται. Επιπλέον, έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα δραστηριότητας, στο οποίο παρεμβάλλονται μεγάλα διαλείμματα ύπνου, 16-20 ωρών.
Τώρα το έμβρυο ανταποκρίνεται στα χάδια σας και στους εξωτερικούς ήχους. Αναγνωρίζει, έστω κι αν φτάνει απόμακρη στα αφτιά του, τη φωνή του πατέρα του και δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στη μουσική και στις μελωδίες. Η φωνή σας του είναι πολύ οικεία, όπως και οι ήχοι στο σώμα σας, δηλαδή τα γουργουρητά της κοιλιάς σας, ο ήχος της ανάσας σας, η ροή του αίματος και ο ρυθμικός χτύπος της καρδιάς σας.
Όλα του τα όργανα έχουν αναπτυχθεί και λειτουργούν πλέον κανονικά, με εξαίρεση τους πνεύμονες, που είναι ακόμα γεμάτοι με αμνιακό υγρό και θα χρειαστούν κάποιες εβδομάδες ακόμα για να ωριμάσουν. Αυτός είναι ο λόγος που, αν το μωρό γεννηθεί πρόωρα, θα επιβιώσει με δυσκολία και μόνο με τεχνική υποστήριξη. Η ανάπτυξη των πνευμόνων του θα πάρει χρόνο και ουσιαστικά θα ολοκληρωθεί 8 χρόνια μετά τη γέννηση του.
Ως την 29η εβδομάδα
Αν το έμβρυο γεννηθεί αυτόν το μήνα, θεωρείται πρόωρο. Οι περισσότεροι αεροθύλακες έχουν μεν αναπτυχθεί, αλλά δεν έχει αρχίσει ακόμα να παράγεται από τα κύτταρα των πνευμόνων ο παράγοντας επιφανειακής τάσης, μια ουσία που είναι ζωτική για την αναπνοή του.
Ο εγκέφαλος έχει μεγαλώσει σημαντικά και οι νευρικές ίνες καλύπτονται με μια προστατευτική θήκη από λίπος. Έτσι, τα νευρικά μηνύματα μεταδίδονται γρηγορότερα αυξάνοντας την ικανότητα του εμβρύου να μαθαίνει και να κάνει πιο πολύπλοκες κινήσεις.
Καθώς το έμβρυο μεγαλώνει, ο διαθέσιμος χώρος του στον αμνιακό σάκο συρρικνώνεται. Αυτό δεν το εμποδίζει ακόμα να είναι αεικίνητο και θα παραμείνει έτσι περίπου ως την 36η εβδομάδα. Επειδή, όμως, ο όγκος του αμνιακού υγρού έχει μειωθεί περίπου στο μισό, οι ζωηρές κινήσεις του μπορεί να σας προκαλούν πόνο. Εσείς μπορείτε πια να αισθάνεστε το μωρό που σαλεύει μέσα σας, ακουμπώντας το χέρι στην κοιλιά σας. Αν αισθάνεστε ότι το έμβρυο σας έχει λόξυγκα, πιθανόν να ανεβοκατεβάζει το θώρακα του καθώς προετοιμάζει τα πνευμόνια του για την αναπνοή.
Ως την 35η εβδομάδα
Το έμβρυο είναι πια τέλεια σχηματισμένο και τα όργανα του έχουν ωριμάσει, εκτός από τους πνεύμονες που αναπτύσσονται ακόμα. Χάρη στο λίπος που σχηματίζεται κάτω από το δέρμα, οι πτυχές στο σώμα του λειαίνουν και έχει αποκτήσει ροδαλό χρώμα. Χρειάζεται, όμως, επιπλέον λίπος για να μπορεί να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος του όταν γεννηθεί.
Σε αυτό το στάδιο, η αντίδραση του σε διάφορα ερεθίσματα είναι αυξημένη. Ανοιγοκλείνει συχνά τα βλέφαρα και αντιλαμβάνεται τις εναλλαγές του φωτός. Ακούει πιο "χρωματιστές" τις γυναικείες φωνές. Η γεύση του εκλεπτύνεται και δείχνει προτίμηση σε κάποιες ουσίες από το αμνιακό υγρό, κυρίως τις γλυκές. Το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι ακόμα ανώριμο και παίρνει αντισώματα από τη μητέρα μέσω του πλακούντα.
Οι όρχεις του αγοριού αρχίζουν να μπαίνουν στο όσχεο, ενώ οι ωοθήκες του κοριτσιού θα πάρουν την τελική τους θέση μετά τη γέννηση. Σε αυτή τη φάση τα έντερα του εμβρύου είναι γεμάτα από μια καστανοπράσινη ύλη, το μηκώνιο, που αποτελείται από χολή και εντερικά κύτταρα. Το μηκώνιο θα είναι η πρώτη αφόδευση του εμβρύου όταν γεννηθεί. Αν, ωστόσο, το αποβάλλει μέσα στο αμνιακό υγρό, αυτό είναι μια ένδειξη ότι το έμβρυο υποφέρει ή δυσφορεί.
Το έμβρυο εξακολουθεί να καταπίνει και να ουρεί αμνιακό υγρό σε μεγάλες ποσότητες, οι οποίες λίγο πριν από τον τοκετό μπορεί να φτάνουν και τα 500 χιλιοστόλιτρα ημερησίως. Έτσι, προσλαμβάνει θρεπτικές ουσίες απαραίτητες για την ωρίμανση των πνευμόνων του και συγχρόνως προετοιμάζει το πεπτικό του σύστημα για να λειτουργήσει μετά τον τοκετό. Τώρα, που ο χώρος στον αμνιακό σάκο έχει περιοριστεί σημαντικά, κουλουριάζεται σφιχτά και η δραστηριότητα του είναι περιορισμένη. Ενδέχεται, μάλιστα, αν είναι πρωτότοκο, να γυρίσει με το κεφάλι προς τα κάτω και να πάρει θέση για τον τοκετό.
Ως την 40η εβδομάδα
Από την 36η εβδομάδα και εξής το έμβρυο θεωρείται ώριμο για να γεννηθεί. Οι τελευταίες εβδομάδες της ενδομήτριας ζωής του είναι αφιερωμένες στην εναπόθεση υποδόριου λίπους. Έτσι "αφρατεύει" και το δέρμα του γίνεται λείο και απαλό. Το χνούδι του πέφτει, αλλά το δέρμα του εξακολουθεί να είναι καλυμμένο με εμβρυϊκό σμήγμα.
Τα νύχια στα χέρια και τα πόδια του έχουν φτάσει στις κορυφές των δαχτύλων και μπορεί να προεξέχουν. Αυτός είναι ο λόγος που κάποια νεογνά γεννιούνται με γρατσουνιές στο πρόσωπο. Τα μάτια του είναι γαλάζια, αλλά το πιθανότερο είναι ότι το χρώμα τους θα αλλάξει όταν γεννηθεί.
Οι όρχεις του αγοριού βρίσκονται μέσα στο όσχεο και τα χείλη του αιδοίου έχουν πλησιάσει μεταξύ τους. Τα πνευμόνια έχουν ολοκληρώσει την εμβρυϊκή ανάπτυξη τους. Το έμβρυο παράγει τώρα μια ορμόνη, την κορτιζόλη, που θα προετοιμάσει τους πνεύμονες του να πάρουν την πρώτη ανάσα της ζωής του. Η καρδιά του χτυπάει με 110-150 παλμούς το λεπτό.
Το οστά της κρανιακής κοιλότητας έχουν συνδεθεί, αλλά δεν έχουν "κολλήσει" σφιχτά, προκειμένου το κρανίο να διατηρηθεί ελαστικό και να πιεστεί ελαφρώς κατά την έξοδο του από τον γεννητικό σωλήνα. Κάποιες περιοχές στην κορυφή του κεφαλιού, οι λεγόμενες πηγές, θα παραμείνουν μαλακές αρκετούς μήνες μετά τη γέννηση του. Η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει. To έμβρυο θα γυρίσει ανάποδα, με το κεφάλι πάνω στον τράχηλο της μήτρας, πανέτοιμο για την έξοδό του στον κόσμο.
