Photo credits: freepik.com
Οι καλοκαιρινές διακοπές έχουν ξεκινήσει για τους μαθητές και για τα περισσότερα παιδιά, αυτό σημαίνει αύξηση του χρόνου που περνούν μπροστά στις οθόνες.
Για τους γονείς που έρχονται αντιμέτωποι με αυτό και προβληματίζονται για το πώς θα θέσουν όρια στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, η επιστημονική ομάδα του "Μαζί για το Παιδί" δίνει πολύτιμες οδηγίες.
Οι γονείς δεν θα πρέπει να απορρίπτουν τις νέες τεχνολογίες, ούτε όμως να τις δέχονται άκριτα. Είναι βοηθητικό το να γνωρίζουν πώς να τις ενσωματώσουν στην οικογενειακή ζωή. Για να οριστεί ένα ασφαλές πλαίσιο, είναι απαραίτητη η γνώση των ηλικιακών ορίων, των χρονικών περιθωρίων, των περιεχομένων των διαφόρων εφαρμογών και των ασφαλών τρόπων πλοήγησης και χρήσης του διαδικτύου.
Οι ειδικοί συγκλίνουν σε ορισμένες κατευθύνσεις ως προς τις ηλικίες έκθεσης των παιδιών στις τεχνολογίες που περιλαμβάνουν οθόνη (τηλεόραση, τάμπλετ, κινητό, υπολογιστής). Για παράδειγμα, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά:
- Αποφυγή της χρήσης μέσων που περιλαμβάνουν οθόνη μέχρι τους 18 μήνες
- Χρήση μέχρι 1 ώρα/ ημέρα για τις ηλικίες 2-5 ετών*
- Χρήση μέχρι 2 ώρες/ ημέρα για τις ηλικίες 6-12 ετών*
*Οι παραπάνω χρόνοι μπορούν να αλλάξουν σε περίπτωση που απαιτείται χρόνος επί της οθόνης για τη διεκπεραίωση σχολικών και μαθησιακών υποχρεώσεων.
Photo credits: freepik.com
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν έχει σημασία μόνο πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά μπροστά σε μια οθόνη, αλλά κυρίως το πώς περνούν τον χρόνο τους σε αυτή πάντοτε σε συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού.
Στη νηπιακή ηλικία (2-5 ετών) προτείνεται η επαφή του νηπίου με τα ψηφιακά μέσα να συμβαίνει σε αυστηρώς ορισμένα και συγκεκριμένα πλαίσια όπως για παράδειγμα μία βίντεοκλήση με συγγενικό πρόσωπο όπου η οθόνη θα βρίσκεται σε απόσταση από το νήπιο, χαμηλή φωτεινότητα και μειωμένα decibel. Επιπλέον, μπορεί να γίνεται χρήση για την ανάγνωση ενός ψηφιακού βιβλίου (tablet) ή για την απασχόληση με κάποιο παιχνίδι συγκεκριμένες και σταθερές στιγμές της ημέρας. Σε όλα τα παραπάνω απαραίτητη κρίνεται η αποφυγή οποιασδήποτε μορφής οθόνης τουλάχιστον 1 ώρα πριν τον ύπνο (Hale et al, 2018).
Στην σχολική ηλικία (6-11 ετών) κρίνεται απαραίτητη η πλαισίωση όσον αφορά την προτεραιότητα που έχουν οι σχολικές υποχρεώσεις σε συνάρτηση με την δυνατότητα χρήσης της οθόνης (πχ. το όριο: αν δεν έχουν γίνει τα μαθήματα δεν μπορεί να είναι ανοιχτό το wifi). Συνίσταται ο υπολογιστής αλλά και οποιαδήποτε συσκευή να χρησιμοποιείται σε κοινόχρηστο οικογενειακό χώρο (π.χ. σαλόνι) και να υπάρχει σταθερά επίβλεψη κατά τη διάρκεια της χρήσης της οθόνης. Ακόμα, προτείνεται οι γονείς να ενισχύουν τον κοινό χρόνο χρήσης του διαδικτύου αλλά και του υπολογιστή γενικότερα.
Εξίσου σημαντική είναι η θέσπιση ξεκάθαρων κανόνων χρήσης του διαδικτύου για ασφαλή πλοήγηση και η ενημέρωση σχετικά με τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν σε περίπτωση έκθεσης σε κίνδυνο. Είναι βοηθητικό οι κατευθύνσεις σε σχέση με τα παραπάνω να γίνονται σε ένα πλαίσιο συζήτησης, κατανόησης και ανταλλαγής απόψεων αποφεύγοντας διδαχές και μακροσκελείς μονολόγους.
Η συζήτηση για τους κανόνες θα μπορούσε να προσανατολιστεί στα εξής ζητήματα: α) ενημέρωση του παιδιού, β) εξήγηση των λόγων που χρειάζεται να τεθούν κανόνες, γ) συμφωνία μαζί του για τις ώρες. Η πιο λεπτομερής συζήτηση σε σχέση με τα όρια και την σημασία τους μπορεί να προκύψει πιο φυσικά σε περίπτωση που το παιδί ζητά με επιμονή και σε μεγάλη συχνότητα παραπάνω από αυτά που από κοινού έχουν συμφωνηθεί.
Οι γονείς οφείλουν να αποτελούν οι ίδιοι παραδείγμα για το παιδί ως προς τη χρήση οθονών (π.χ. όχι οθόνη στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του φαγητού, όχι κατά τη διάρκεια συζήτησης και κοινού οικογενειακού χρόνου, ανάγνωση βιβλίων στον ελεύθερο χρόνο κ.α.)
Στην εφηβεία (12-18 ετών) ο έλεγχος γίνεται πλέον δυσκολότερος. Ο/η έφηβος/η νιώθει πλέον την ανάγκη για ιδιωτικότητα. Σε αυτή τη φάση συνιστάται η συζήτηση σχετικά με την ασφαλή πλοήγηση αλλά και τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν σε οποιαδήποτε περίπτωση παραβίασης ή έκθεσης σε κίνδυνο (π.χ. διαρροή φωτογραφιών, «χακάρισμα» λογαριασμού κ.α.), η τακτική επίβλεψη των ιστοσελίδων που επισκέπτεται ο/η έφηβος/έφηβη (προγράμματα γονικού ελέγχου), αλλά και η εξοικείωση του γονέα με όλες τις εφαρμογές και τα κοινωνικά δίκτυα που χρησιμοποιεί.
Είναι απαραίτητο ο/η έφηβός/έφηβη να γνωρίζει πότε και με ποιον τρόπο οι γονείς επιβλέπουν τις εφαρμογές και τις ιστοσελίδες που επισκέπτεται (πότε και από πού έχουν πρόσβαση, σε ποιους λογαριασμούς, αν χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα κλπ). Στο σημείο αυτό οι γονείς χρειάζεται να εξηγήσουν στον/στην έφηβο/έφηβη ότι ο έλεγχος αυτός δεν γίνεται με σκοπό να παρακολουθεί ή/και να ασκεί έλεγχο στην προσωπική και κοινωνική του ζωή αλλά για να διασφαλίσει την ασφάλεια του και προοδευτικά η επιτήρηση θα γίνεται πιο αραιή. Ένα «συμβόλαιο χρήσης» που γονείς και έφηβος/έφηβη θα συνδιαμορφώσουν, θα μπορούσε να περιλαμβάνει το πόσες ώρες επιτρέπονται, υπό ποιες συνθήκες μπορεί να αφαιρεθούν κάποια προνόμια κ.α.
Σημάδια που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης είναι όταν το παιδί:
- Αφιερώνει πολλές ώρες, ειδικά τη νύχτα.
- Κλείνει απότομα τις οθόνες όποτε εμφανίζεται ο γονέας.
- Μοιάζει αποσυρμένο ή αφηρημένο.
- Φαίνεται να δυσκολεύεται αρκετά να ρυθμίσει το συναίσθημά του (π.χ. έντονα ξεσπάσματα θυμού όταν χάνει στο online παιχνίδι ή όταν το απομακρύνουμε από την οθόνη).
- Ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την οθόνη κι αυτό επηρεάζει σημαντικά την κοινωνικότητα και την συμμετοχή σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος αποτελούσαν πηγή ευχαρίστησης.
- Παραμελεί βασικές βιολογικές ανάγκες (φαγητό, ύπνος κ.α.)
Η υπερβολική ενασχόληση με το internet αποτελεί ένα σύμπτωμα και οφείλει να γίνεται αξιολόγηση από ειδικούς για την εξεύρεση της αιτίας και τη χρήση κατάλληλης θεραπείας.
