Photo credits: freepik.com
Οι Πανελλήνιες εξετάσεις συνοδεύονται για τους περισσότερους μαθητές από άγχος, ένταση και ανησυχία, συναισθήματα που συνήθως οφείλονται στη σημαντικότητα που αποδίδουμε στο θεσμό αυτό για το επαγγελματικό μέλλον ενός παιδιού και στο φόβο της αποτυχίας.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία στην αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων είναι να μην γίνονται αρνητικές σκέψεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε αλυσιδωτές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να αποδώσει.
Η επιστημονική ομάδα του σωματείου «Μαζί για το Παιδί» μας εξηγεί ποια μπορεί να είναι τα συμπτώματα τους άγχους και δίνει μερικές χρήσιμες συμβουλές για τη διαχείρισή του.
Το άγχος αποτελεί μία φυσιολογική απόκριση του οργανισμού, η οποία μας προετοιμάζει για να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε δυσκολία, μικρή ή και μεγάλη. Επομένως, αποτελεί μία αντίδραση προστατευτική, χρήσιμη και σε πολλές περιπτώσεις απαραίτητη. Εκδηλώνεται στο σώμα, στη σκέψη και στη συμπεριφορά.
Στο σώμα μπορεί να παρατηρήσουμε μεταξύ άλλων σφίξιμο στο στομάχι ή στο στήθος, πόνο στην κοιλιά και κεφαλγία, ταχυκαρδία, γρήγορη αναπνοή, εφίδρωση, τρέμουλο, αλλαγές στην όρεξη ή δυσκολίες στον ύπνο.
Ακόμα, το άγχος μπορεί να κάνει τη σκέψη να «καλπάζει» με γρήγορες εναλλαγές από μία σκέψη στην επόμενη ή και να πάρει τη μορφή αρνητικής αξιολόγησης των ικανοτήτων μας και καταστροφολογικών σεναρίων.
Ως προς τη συμπεριφορά, εκδηλώνεται κυρίως με ευερεθιστότητα, προσπάθεια ελέγχου του περιβάλλοντος, ανάγκη για επιβεβαίωση ότι όλα είναι καλά και αποφυγή συνθηκών που μας θυμίζουν το στρεσογόνο γεγονός.
Από την πλευρά των μαθητών
Το άγχος εξετάσεων συνήθως πηγάζει από το συναίσθημα του φόβου της αποτυχίας. Βλέποντας το άγχος από την παιδική και εφηβική σκοπιά, πίσω του κρύβονται πεποιθήσεις σχετικά με το πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά ή και για τους άλλους να τα πάνε καλά και να πετύχουν. Με άλλα λόγια, τα παιδιά έχουν αγωνία για το ποιες θα είναι οι συνέπειες αν δεν τα καταφέρουν ή αν θα αλλάξει ο τρόπος που τους βλέπουν οι σημαντικοί τους άνθρωποι (οικογένεια, φίλοι, δάσκαλοι).
Έτσι, μπορεί την συγκεκριμένη περίοδο να εκνευρίζονται ή ταράσσονται πιο εύκολα, να αυξάνουν έντονα την προσπάθεια τους (ενδεχομένως σε σημείο εξάντλησης) ή και το αντίθετο, να αναβάλλουν δηλαδή συνεχώς το διάβασμα. Το άγχος εξετάσεων έχει αρνητική επίδραση και στα κίνητρα, στην αυτοεικόνα, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην υγεία των μαθητών.
Με τα παιδιά που διαβάζουν αυτό το διάστημα έχουμε να μοιραστούμε τις παρακάτω ιδέες:
- Φροντίστε να έχετε ελεύθερο χρόνο και ποικιλία στις δραστηριότητες σας.
- Εκφράστε το πώς νιώθετε σε φίλους και σε ενήλικες με τους οποίους αισθάνεστε ασφάλεια.
- Μην προσπαθείτε να αποφύγετε το άγχος. Παρατηρήστε το και αφήστε το να φύγει μόνο του.
- Μην ταυτίζετε την επιτυχία με έναν βαθμό ή με ένα πανεπιστήμιο.
- Επικεντρωθείτε σε ένα βήμα τη φορά. Όπως λέει μία χιουμοριστική ινδική παροιμία: "Πώς τρώμε έναν ελέφαντα; Μπουκιά, μπουκιά!".
- Προσπαθήστε να φροντίζετε τον εαυτό σας σε όλους τους τομείς (ύπνο, κίνηση, φαγητό) και να σας συμπεριφέρεστε με ευγένεια, όπως θα φερόσασταν σε έναν φίλο σας.
Από την πλευρά των γονιών
Οι γονείς νιώθουν συχνά αγωνία, συνειδητή ή ασυνείδητη, διότι οι εξετάσουν έχουν συνδεθεί με την επαγγελματική πορεία και ευτυχία του παιδιού. Άθελα τους, το δικό τους άγχος επηρεάζει το παιδί, το οποίο τείνει να πιστέψει ότι το μέλλον του εξαρτάται μόνο από την επίδοσή του στις εξετάσεις.
Επομένως ανακύπτει το ερώτημα, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να στηρίξουμε το παιδί, χωρίς να αυξήσουμε την υπάρχουσα πίεση;
- Εξασφαλίζουμε ένα ήρεμο και χωρίς εντάσεις περιβάλλον.
- Ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει τα πράγματα που το ευχαριστούν και το χαλαρώνουν.
- Ενδιαφερόμαστε για το πώς νιώθει και ακούμε τι έχει να μας πει χωρίς να βιαστούμε να το καθησυχάσουμε.
- Ρωτάμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε χωρίς να προτείνουμε δικές μας λύσεις.
- Δίνουμε παραδείγματα για το πώς αντιμετωπίζουμε εμείς το άγχος (π.χ. «Όταν αγχώνομαι, ακούω μουσική ή πηγαίνω για τρέξιμο»)
- Λέμε πως καταλαβαίνουμε γιατί νιώθει άγχος και πως είναι φυσιολογικό να αισθάνεται έτσι.
- Εξηγούμε ότι όλοι μας έχουμε και αποτυχίες.
- Θυμίζουμε στο παιδί εμπόδια που έχει ξεπεράσει για να το ενδυναμώσουμε.
- Υπενθυμίζουμε στο παιδί πως το αγαπάμε και το στηρίζουμε ανεξαρτήτως αποτελέσματος.
- Λέμε πως ακόμα και αν τα πράγματα δεν πάνε όπως θέλει, θα είμαστε δίπλα του για να βρει νέες λύσεις και δεν θα αλλάξει ο τρόπος που το βλέπουμε.
Τι να αποφεύγουμε
- Να υποτιμάμε τα συναισθήματα του παιδιού.
- Να το καθησυχάζουμε διαρκώς λέγοντας του πως δεν πειράζει ή να μην ανησυχεί.
- Να αποκλείουμε την πιθανότητα αποτυχίας.
- Να του υπενθυμίζουμε λάθη που έχει κάνει.
- Να υπογραμμίζουμε ότι η προσπάθεια του δεν είναι αρκετή, ακόμα και αν όντως πιστεύουμε ότι μπορεί να κάνει περισσότερα.
- Να το κατακλύζουμε με υπερβολικό αριθμό συμβουλών για το τι μπορεί να γίνει καλύτερα, ιδίως όταν έρχεται το παιδί σε εμάς για να μοιραστεί το άγχος του και άρα δεν είναι σε ηρεμία για να διαχειριστεί νέες πληροφορίες.
Σε περίπτωση που παρατηρείτε πως το άγχος για τις εξετάσεις προκαλεί πολλαπλές δυσκολίες στην καθημερινότητα, μην διστάσετε να απευθυνθείτε στην τηλεφωνική Γραμμή 11525 του «Μαζί για το Παιδί», η οποία λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00-19:00.
Διαβάστε ακόμη:
Πανελλήνιες Εξετάσεις: 5 tips για λιγότερο άγχος και περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας
Η ψυχολογία των μαθητών ενόψει πανελλήνιων εξετάσεων και η διαχείριση του άγχους
