Η σημασία της θετικής ενίσχυσης στην τάξη ή αλλιώς της επιβράβευσης, είναι από τις σημαντικότερες πρακτικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε ως εκπαιδευτικοί. Όταν είναι στοχευμένη, επιταχύνει τη μάθηση, προσφέρει επαρκή επανατροφοδότηση και δίνει την αίσθηση της ικανοποίησης στους εκπαιδευόμενους.
Πότε όμως είναι καλό να επιβραβεύουμε τα παιδιά;
Η ανταμοιβή με αυτοκόλλητα, λιγότερες ασκήσεις για το σπίτι, περισσότερα παιχνίδια ακόμη και χαλαρή συζήτηση, προσθέτει επιπλέον κίνητρο στα παιδιά. Εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία όταν αυτά δείχνουν να έχουν κουραστεί ή δυσανασχετούν για τα όσα έπονται. Όσον αφορά την ενίσχυση καλό είναι λοιπόν να έχουμε στο μυαλό μας τα εξής:
- Η ενίσχυση πραγματοποιείται αμέσως μετά την ενδεδειγμένη συμπεριφορά.
Όταν, για παράδειγμα, οι μαθητές κάνουν μια άσκηση ανέλπιστα καλά, μπορούμε αμέσως μόλις την ολοκληρώσουν να τους επιβραβεύσουμε με ένα παιχνίδι. Αυτό πρέπει να γίνει άμεσα ώστε να καταγραφεί στο μυαλό τους ότι κάθε φορά που επιτελούν ένα έργο καλά, θα ανταμείβονται με κάτι που τους αρέσει. Εάν σε αντίθετη περίπτωση τους επιβραβεύσουμε στο τέλος του μαθήματος, δεν θα καταφέρουν να συνδέσουν την πρώτη πράξη με τα καλά που τους επιφέρει -στην συγκεκριμένη περίπτωση το παιχνίδι.
- Η σωστή ενίσχυση είναι μακράν αποτελεσματικότερη από την οποιαδήποτε «τιμωρία».
Aς κρατάμε στο μυαλό μας, ότι η λέξη αυτή προκαλεί στο παιδί έναν σχετικό θυμό, ακόμη και στις περιπτώσεις που μοιάζει να είναι δίκαιη. Ο στόχος, όμως της αντίστοιχης ενέργειας που συνεπάγεται μια μη επιθυμητή από τους μαθητές πράξη στην τάξη δεν είναι να απομακρύνουμε το παιδί από την διαδικασία ούτε να το περιθωριοποιήσουμε. Επομένως, αν θέλουμε να έχουμε θετικά αποτελέσματα στον τρόπο που θα δρα και το ίδιο από εδώ και πέρα, θα πρέπει να αντικαταστήσουμε την τιμωρητική μέθοδο με κάτι πιο ουδέτερο, ώστε να προκαλέσουμε την αντίδραση που επιθυμούμε. Π.χ.
- Κρατάμε τον μαθητή στο τέλος της διδακτικής ώρας για πέντε λεπτά μόνο και συζητάμε για μια συμπεριφορά που θεωρούμε μη αποδεκτή στο μάθημα. Δεσμευόμαστε πως θα τον βοηθήσουμε και θα τον στηρίζουμε σε ό,τι χρειαστεί και θα επιβραβεύουμε την καλή συμπεριφορά με επιπλέον βαθμό (αν είναι αυτό που τον ενδιαφέρει) και λιγότερες εργασίες.
- Μπορούμε να φτιάξουμε ένα μεγάλο χαρτόνι στο οποίο οι μαθητές κάθε μήνα θα παίρνουν ένα αυτοκόλλητο ανάλογα με το πόσο προσπάθησαν και κάθε φορά που θα κάνουν κάτι καλά, θα τους δίνουμε ένα επιπλέον bonus. [Στην δική μου την τάξη αυτό πάντα λειτουργεί πολύ και είναι το πρώτο πράγμα που κάνω στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς. Έτσι οι μαθητές βλέπουν τις επιδόσεις τους και κατανοούν και ποσοτικά πόσο τα έχουν καταφέρει.] Η ενίσχυση είναι ομαδική και ατομική έτσι ώστε όλοι να επιβραβεύονται όχι πάντα σε σχέση με τη σωστή απάντηση, αλλά σε σχέση με το τι κατάφεραν συγκριτικά με προηγούμενες προσπάθειές τους.
- Καραμέλες (εάν δεν υπάρχουν αλλεργίες) και δωράκια είναι ευπρόσδεκτα με μέτρο, όπως επίσης και ένα συμβολικό- χειροποίητο αστέρι από χαρτόνι για να το βάζουν στο βάζο της αυτοπεποίθησής τους
- Έπαινος
Όλοι μας, μικροί και μεγάλοι, χρειαζόμαστε συχνά να ακούσουμε πόσο καλά τα έχουμε καταφέρει με ό,τι καταπιαστήκαμε.
Ας μην είμαστε φειδωλοί με τα καλά μας λόγια, αντίθετα ας λέμε «μπράβο!», «είμαι περήφανη/νος για σένα», «συνέχισε έτσι, τα πας υπέροχα», κάθε φορά που κάποιος λέει κάτι σωστό ή βοηθά έναν συμμαθητή του. Να θυμάστε ότι και η ευγένεια και η αλληλοβοήθεια πρέπει να επιβραβεύονται, αν θέλουμε να τους δώσουμε εργαλεία για την ζωή τους.
- Συγχαρητήρια, μόλις κερδίσατε ένα fortune cookie!
Θα έχετε προσέξει ότι συχνά με την παραγγελία σούσι σας έρχεται μαζί και ένα μικρό μήνυμα με κάποιο απόφθεγμα. Πολλές φορές η θύμηση και μόνο ενός καταστήματος είναι αρκετή για να σας έρθουν στο μυαλό όμορφα μηνύματα. Το συγκεκριμένο κατάστημα έχει επιτυχώς εφαρμόσει μία τεχνική επιβράβευσης για την οποία μιλάμε. Σας επιβραβεύει κάθε φορά που παραγγέλνετε από αυτό και φροντίζει να σας δημιουργούνται συνειρμικά ευχάριστα συναισθήματα κάθε φορά που σκέφτεστε να ξαναπαραγγείλετε.
Το ίδιο μπορείτε να κάνετε κι εσείς με τους μαθητές. Μπορείτε ανάλογα με την επίδοσή τους στο τέλος της εβδομάδας, να τους προμηθεύετε με τέτοια τυχερά μηνύματα. Προσοχή! Δεν θα πρέπει να τα δίνετε αλόγιστα γιατί τότε θα πιστέψουν ότι αυτά είναι ανεξάρτητα από τις επιδόσεις τους και η θετική ενίσχυση δεν θα έχει συντελεστεί από την πλευρά σας.
Για το τέλος, ας έχουμε στο μυαλό μας αυτό που είπε ο οικονομολόγος Nassim Nicholas Taleb ότι: «πρέπει να ανταμείβουμε τους ανθρώπους, όχι να τους τιμωρούμε, όταν προσπαθούν να κατορθώσουν κάτι αδύνατο». Αδύνατο τουλάχιστον για τους ίδιους.
