Η κοινωνική φοβία ή κοινωνική διαταραχή άγχους, είναι η εσωστρέφεια λόγω φόβου ενός ατόμου ότι θα γίνει αντικείμενο παρατήρησης και κριτικής από τον περίγυρό του.
Πρόκειται για μία διαδικασία που συχνά είναι εξουθενωτική για το πάσχον άτομο, το οποίο δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του στο σχολείο, στην εργασία, στην κοινωνική ζωή του, κλπ.
Υπάρχουν δύο είδη κοινωνικής φοβίας:
- Η ειδική κοινωνική φοβία, όταν το άτομο φοβάται να συμμετέχει σε συγκεκριμένες δραστηριότητες καθώς θα το παρατηρούν άλλα πρόσωπα, π.χ. να τρώει μπροστά σε τρίτους, να μιλάει μπροστά σε κοινό, κ.λπ.
- Η γενικευμένη κοινωνική φοβία, όταν το άτομο φοβάται την κριτική από τρίτους, σε μια πληθώρα καταστάσεων της καθημερινής ζωής.
Η κοινωνική φοβία παρουσιάζεται στη διάρκεια κοινωνικών συγκεντρώσεων, δημοσίων συναναστροφών, φιλικών συναντήσεων ή άλλης σχετικής κατάστασης, που προκαλεί στο άτομο ένα αίσθημα αδυναμίας απέναντι στους άλλους, άγχος και εκνευρισμό.
Η διαταραχή αυτή μπορεί να οφείλεται σε ένα φόβο που διοχετεύτηκε από τον γονέα στο παιδί, σε έλλειψη κοινωνικοποίησης στην παιδική ηλικία ή σε κάποιο τραύμα που ενδέχεται να έχει βιώσει το άτομο, από μία πραγματική ή φανταστική κατάσταση που του προκάλεσε ντροπή. Ωστόσο, κοινά χαρακτηριστικά των ατόμων με κοινωνική φοβία, είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η μειωμένη αυτοπεποίθηση και η αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της κοινωνικής φοβίας
Το άτομο που διακατέχεται από κοινωνική φοβία αισθάνεται ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής όταν συνδιαλέγεται με άλλα άτομα, ότι σχολιάζεται αρνητικά για την παρουσία, τα λόγια, τις πράξεις του, νιώθοντας έτσι άγχος και ντροπή.
Αν και πολλοί από εμάς έχουμε βιώσει κάποια στιγμή κάτι από τα παραπάνω, στο πλαίσιο της ντροπαλότητας, στην περίπτωση της κοινωνικής φοβίας τα συναισθήματα αυτά γιγαντώνονται και μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και σωματικά συμπτώματα (π.χ. ταχυκαρδία, τάση για εμετό, ναυτία, συχνοουρία, τσιμπήματα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών, κ.α.). Ορισμένες φορές το άγχος είναι τόσο επώδυνο και ανυπόφορο, που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε κρίση πανικού.
Επίσης, τα άτομα με κοινωνική φοβία μπορεί να λειτουργούν κανονικά στις προσωπικές τους σχέσεις, αλλά να αισθάνονται έντονο άγχος αν κληθούν π.χ. να παρουσιάσουν μία εργασία ή να μιλήσουν μπροστά σε κοινό. Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία ανησυχεί ότι θα υποτιμηθεί και θα γελοιοποιηθεί σε μία τέτοια περίσταση. Μπορεί, επίσης, να αισθάνεται θλίψη, μοναξιά και ότι είναι αποκομμένο από τους άλλους, ακριβώς επειδή δυσκολεύεται να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η κοινωνική φοβία;
Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία θα πρέπει να αλλάξει τον τρόπο σκέψης του, προσπαθώντας να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές με ρεαλιστικές σκέψεις, λαμβάνοντας υπόψη την αντικειμενική πραγματικότητα, ώστε να ξεπεράσει την αντίληψη ότι ο περίγυρος το παρατηρεί και το κρίνει διαρκώς.
Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν οι παρακάτω ερωτήσεις:
- Ποιες αποδείξεις έχω ότι ισχύει αυτό που σκέφτομαι (π.χ. ότι οι γύρω μου με σχολιάζουν αρνητικά);
- Τι άλλο μπορεί να συμβαίνει;
- Ακόμα και αν κάτι τέτοιο είναι αλήθεια, ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να μου συμβεί;
Φανταστείτε τον εαυτό σας σε καταστάσεις που σας φοβίζουν. Περιγράψε με όσο το δυνατό περισσότερες λεπτομέρειες τις καταστάσεις αυτές και προσπαθήστε να εντοπίσετε και να καταγράψετε τι πιστεύετε ή φοβάστε ότι θα συμβεί.
Επιδιώξτε να βρεθείτε σε καταστάσεις που σας προκαλούν άγχος και φόβο, αφού όσο το αποφεύγετε, τόσο μεγαλώνει μέσα σας το συναίσθημα αυτό. Προσπαθήστε σταδιακά να σταματήσετε να αποφεύγετε τέτοιες καταστάσεις και αντίθετα, να επιδιώκετε συναναστροφές, κ.λπ.
Επιβραβεύστε τον εαυτό σας για κάθε επιτυχία, γνωρίζοντας ότι η επίτευξη κάθε μικρού στόχου σας φέρνει πιο κοντά στην επίτευξη του βασικού στόχου, στην απαλλαγή του από την κοινωνική φοβία.
Επίσης, οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να σας βοηθήσουν να διαχειρίζεστε το άγχος και να το διατηρείτε σε ανεκτά επίπεδα.
