Τα κάλαντα είναι ίσως ένα από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται ακόμη στις μέρες μας. Πρόκειται για ευχετήρια και εγκωμιαστικά ή εορταστικά τραγούδια, τα οποία τραγουδούν κυρίως παιδιά, την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων.
Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική kalendae, που σημαίνει η πρώτη μέρα του μήνα. Η προέλευση του εθίμου πιθανότατα είναι αρχαιοελληνική, καθώς έχουν βρεθεί αρκετά γραπτά που θυμίζουν τα μετέπειτα και σημερινά κάλαντα. Τα παιδιά στην αρχαία Ελλάδα πιθανότατα με κάποιο σκαλιστό ομοίωμα καραβιού ανά χείρας τραγουδούσαν τον ερχομό του θεού Διονύσου, ενώ άλλες φορές κρατούσαν κλαδιά ελιάς όπου έδεναν κλωστές πάνω στις οποίες κρεμούσαν τις προσφορές των οικοδεσποτών που επισκέπτονταν. Αργότερα, στο Βυζάντιο, το καράβι αντικατέστησαν τα φαναράκια, ενώ κάπου εκεί εμφανίστηκαν κάποια αυτοσχέδια κρουστά μουσικά όργανα, συνοδεύοντας την ως τότε α καπέλα ερμηνεία.
Τα κάλαντα ξεκινούν συνήθως με κάποιον χαιρετισμό, στη συνέχεια αναγγέλουν τη γιορτή που πλησιάζει (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα) και καταλήγουν συνήθως σε ευχές προς το σπίτι, το νοικοκύρη, την νοικοκυρά και τα άλλα μέλη της οικογένειας. Συνοδεύονται από ένα φιλοδώρημα, το οποίο σήμερα είναι κάποιο χρηματικό ποσό, ωστόσο προγενέστερα ήταν κυρίως κουραμπιέδες και μελομακάρονα, ενώ ακόμη πιο παλιά ήταν κυρίως φαγώσιμα, όπως πίτες, αυγά, κλπ. Ακριβώς για αυτό, οι καλαντιστές προσπαθούσαν να πουν όσο το δυνατόν περισσότερα και καλύτερα παινέματα, ώστε να πάρουν καλύτερο φιλοδώρημα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πολυάριθμες παραλλαγές καλάντων που υπάρχουν στις διάφορες περιοχές της χώρας. Οι στίχοι διαμορφώνονται ανάλογα με τις διαλέκτους, τα ιδιώματα, τις συνήθειες και τα έθιμα κάθε περιοχής, ενώ και και η μουσική ακολουθεί την παράδοση κάθε τόπου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι περιοχές των Επτανήσων, της Θράκης, των Επτανήσων, της Ηπείρου, των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων, του Πόντου, της Κρήτης και της Μικρά Ασίας.
Τα παλαιότερα χρόνια τα κάλαντα δεν τραγουδιόντουσαν μόνο, αλλά και παίζονταν από παραδοσιακούς οργανοπαίκτες. Για αυτό τον λόγο, πολλές φορές θύμιζαν περισσότερο παραδοσιακά τραγούδια, παρά κάλαντα.
