Ο όρος γονιμότητα, με τη βιολογική του έννοια, δηλώνει την αναπαραγωγική ικανότητα μιας γυναίκας ή ενός άντρα. Παρόλο που η ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο, με πιο γόνιμη δεκαετία και για τα δύο φύλα αυτή των 20-30 ετών, είναι εξίσου σημαντικοί και εξωγενείς παράγοντες, όπως π.χ. το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η κακή διατροφή, το υπερβολικό ή το πολύ χαμηλό βάρος, το άγχος, κλπ. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι ο τρόπος ζωής αποτελεί σημαντικό παράγοντα, που θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε σχέση με τη γονιμότητα και την ικανότητα τεκνοποίησης.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη γονιμότητα
- Οι γυναίκες με πολύ χαμηλό βάρος συχνά έχουν προβλήματα ωορρηξίας και εμμήνου ρύσεως. Επιπλέον, κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, ο οργανισμός έχει ανάγκη από περίσσεια ενέργειας, δηλαδή από λίπος στις λιπαποθήκες του σώματος. Όταν το ποσοστό λίπους είναι χαμηλό, μειώνεται η γονιμότητα για να αποφευχθεί η πιθανότητα γονιμοποίησης σε ένα σώμα που δεν έχει αρκετή ενέργεια για να μπορέσει να κυοφορήσει και έπειτα να θρέψει το έμβρυο. Αυτό μπορεί να συμβεί στις εξής περιπτώσεις: στην πολύ χαμηλή κατανάλωση τροφής (συνεχείς υποθερμιδικές δίαιτες), στην απώλεια βάρους λόγω ασθένειας, στη βουλιμία, στην υπερβολική άσκηση (αμηνόρροια των αθλητών).
- Από την άλλη, το υπερβολικό βάρος αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην τεκνοποίηση. Οι γυναίκες με αυξημένο βάρος έχουν προβλήματα σύλληψης που μπορεί να οφείλονται στην αντίσταση στην ινσουλίνη, που συχνά ευνοεί την εμφάνιση πολυκυστικών ωοθηκών και άλλων ενδοκρινικών ανωμαλιών. Η απώλεια ακόμα και 5-10% του βάρους βελτιώνει σημαντικά τη γονιμότητα.
- Η αυξημένη κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης φαίνεται ότι αυξάνει τα προβλήματα γονιμότητας και τον κίνδυνο στειρότητας κατά 39% συγκριτικά με τη χαμηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης. Αντίθετα, η φυτική πρωτεΐνη (όσπρια και δημητριακά), ενισχύει την πιθανότητα σύλληψης.
- Η κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων (ψωμί, ρύζι, πατάτες και ζυμαρικά) και τα ζαχαρούχα αναψυκτικά αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων ωορρηξίας. Οι ανεπεξέργαστοι, πλούσιοι σε φυτικές ίνες υδατάνθρακες, μπορεί να βελτιώσουν τη γονιμότητα και να προλάβουν την εμφάνιση διαβήτη κύησης. Οι υδατάνθρακες επηρεάζουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και της ινσουλίνης, τα οποία, όταν ανέβουν πολύ επηρεάζουν τα επίπεδα των ορμονών που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή. Το γλυκαιμικό φορτίο των υδατανθράκων είναι αυτό που επηρεάζει σημαντικά τα επίπεδα σακχάρου και ινσουλίνης στο αίμα.
- Η υπερκατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης πιθανώς να μειώνει τη γονιμότητα στις γυναίκες. Καλό είναι να περιορίζεται όταν η γυναίκα προσπαθεί να συλλάβει, όπως και το κάπνισμα, ώστε να μην δημιουργηθούν προβλήματα στο έμβρυο σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Η μέτρια κατανάλωση κρασιού μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά.
- Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, τα υπογόνιμα ζευγάρια έχουν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις υδραργύρου στο αίμα. Η αύξησή του οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση ψαριών από μολυσμένες περιοχές. Υψηλά ποσοστά υδράργυρου έχουν τα μεγάλα ψάρια όπως ξιφίας, φαγκρί, τόνος.
- Η πρόσληψη σιδήρου από τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο) και τα όσπρια, τα ω-3 λιπαρά οξέα (στα ψάρια και τα ιχθυέλαια), οι βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία (στα φρούτα και λαχανικά) μειώνουν τον κίνδυνο της υπογονιμότητας.
- Η κατανάλωση κάθε μέρα μιας τουλάχιστον μερίδας γαλακτοκομικών με πλήρη λιπαρά, αυξάνει τη γονιμότητα, ενώ τα γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά μειώνουν τις πιθανότητες.
- Η άσκηση βοηθά τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν προβλήματα ωορρηξίας. Ο στόχος είναι 30 λεπτά άσκησης τις περισσότερες μέρες την εβδομάδα. Η καλύτερη άσκηση είναι ο συνδυασμός αερόβιας άσκησης, ενδυνάμωσης, διατάσεις και οι καθημερινές δραστηριότητες. Ο συνδυασμός αυτός διατηρεί ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος, προστατεύει από την υψηλή ινσουλίνη και σάκχαρο και διατηρεί τους μύες ενεργούς και υγιείς.
Tip: Τι συμβαίνει με την ανδρική γονιμότητα;
Η διατροφή επηρεάζει άμεσα και την ικανότητα του σπέρματος. Η φτωχή διατροφή και η συχνή κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσουν την ποιότητα και την ποσότητα του σπέρματος και να δυσκολέψουν τη σύλληψη, η οποία αφορά σχεδόν εξίσου και τα δύο φύλλα. Έρευνες δείχνουν πως στις περιπτώσεις αντρών που καταναλώνουν 2 αλκοολούχα ποτά την ημέρα ένα μήνα πριν τη σύλληψη, τα μωρά γεννιούνται περίπου 185 γρ. πιο αδύνατα από το μέσο όρο. Από την άλλη, οι άνδρες με αυξημένο σωματικό βάρος αντιμετωπίζουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης με αποτέλεσμα να έχουν προβλήματα γονιμότητας. Σχετικά με τη διατροφή, ισχύουν και για τους άντρες οι ίδιοι κανόνες που αναφέρονται παραπάνω.
