Σήμερα, σχεδόν όλα τα παιδιά παίζουν βιντεοπαιχνίδια. Σε υπολογιστές, κονσόλες, κινητά τηλέφωνα και φορητές συσκευές, ως επί το πλείστον ψυχαγωγικού περιεχομένου και όχι εκπαιδευτικού. Τα βιντεοπαιχνίδια είναι συναρπαστικά, εμπνευσμένα, τρομακτικά, όμορφα, αστεία και μερικές φορές όλα αυτά μαζί, έχοντας ταυτόχρονα θετικές και αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά.
Οι θετικές επιδράσεις που έχουν τα βιντεοπαιχνίδια
Όταν ένα παιδί παίζει βιντεοπαιχνίδια, ο εγκέφαλος υφίσταται τις ίδιες διαρθρωτικές αλλαγές με αυτές που συμβαίνουν όταν μαθαίνει να διαβάζει, να παίζει, κλπ. Τα βιντεοπαιχνίδια απαιτούν αυξημένο συνδυασμό συγκέντρωσης και επιβράβευσης. Αυτά προκαλούν την αύξηση των νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη, η οποία συνδέεται με την ευχαρίστηση και την ευφορία. Επίσης, η χρήση βιντεοπαιχνιδιών συμβάλλει στα ακόλουθα:
- Επίλυση προβλημάτων και λογική
- Συντονισμό χειρός-ματιού, λεπτή κινητικότητα και χωρικές δεξιότητες
- Γρήγορη σκέψη, ανάλυση και λήψη αποφάσεων
- Ακρίβεια
- Στρατηγική και αναμονή
- Επιμονή
- Εκτίμηση δεξιοτήτων
- Επαγωγικός συλλογισμός και έλεγχος υποθέσεων
- Χαρτογράφηση
- Μνήμη
- Συγκέντρωση
- Ανταπόκριση στις προκλήσεις
- Ομαδικότητα και συνεργασία
- Προσομοίωση, ικανότητες πραγματικού κόσμου
Αρνητικές επιδράσεις
Τα βιντεοπαιχνίδια προκαλούν αντιδράσεις που ο οργανισμός μας συνδέει με τον κίνδυνο. Όταν το ένστικτο αυτό ενεργοποιηθεί, το νευρικό σύστημα και οι ορμόνες μας επηρεάζουν την κατάσταση της διέγερσης και την ταχεία αντίδραση, ώστε να ανταπεξέλθουν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αν η κατάσταση αυτή ενεργοποιείται πολύ συχνά ή πολύ έντονα, ο εγκέφαλος και το σώμα δυσκολεύονται να επαναρυθμιστούν σε μια ήρεμη κατάσταση, οδηγώντας σε κατάσταση χρόνιου στρες. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πώς ένα συναρπαστικό βιντεοπαιχνίδι μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση.
Επειδή το χρόνιο στρες "βραχυκυκλώνει" τον μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου, ένα υπερδιεγερμένο και νοητικά εξαντλημένο παιδί, δυσκολεύεται να δώσει προσοχή, να διαχειριστεί συναισθήματα, να καταστείλει παρορμήσεις, να ακολουθήσει κατευθύνσεις, να διαχειριστεί την απογοήτευση, να εκτελέσει καθήκοντα. Όλα αυτά εντείνονται από το φως της οθόνης που διαταράσσει το βιολογικό ρολόι και εμποδίζει τον βαθύ ύπνο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι ο εγκέφαλος μπορεί να προσαρμοστεί στην έντονη και τεχνητή διέγερση, ούτε να περιμένουμε από ένα παιδί που ακόμη διαμορφώνεται ο μετωπιαίος λοβός του να ελέγχει το χρόνο που παίζει ένα παιχνίδι ή πώς να χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο χρόνος μπροστά στην οθόνη προκαλεί υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος και αυτό εκδηλώνεται από μια σειρά συμπτωμάτων, όπως:
- Επιθετική συμπεριφορά
- Κακή απόδοση στο σχολείο
- Συναισθηματικές διαταραχές
- Διαταραχές συμπεριφοράς
- Μειωμένη λεκτική μνήμη
- Προβλήματα προσοχής (π.χ. υπερκινητικότητα, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής)
- Προβλήματα υγείας (πιθανότητες παχυσαρκίας, αποδυνάμωσης μυών και αρθρώσεων, προβλημάτων όρασης κ.α.)
- Προβλήματα αλληλεπίδρασης στην οικογένεια
- Διαταραχές στην επιλεκτική οπτική προσοχή
- Έκθεση σε επικίνδυνες συμπεριφορές και λάθος αξίες (π.χ, κάπνισμα, αλκοόλ, ρατσισμός, υπερβολική σεξουαλικότητα, κλπ)
Σημάδια εθισμού στα βιντεοπαιχνίδια
Τα παιδιά μπορούν εύκολα να εθιστούν στα βιντεοπαιχνίδια. Προσέξτε για τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Άρνηση: Το πρώτο σημάδι εθισμού είναι πάντα ότι το παιδί αμύνεται και αρνείται το πρόβλημα.
- Έξοδα σχετικά με το παιχνίδι: Το παιδί μπορεί να σας ζητάει χρήματα για την αγορά διαφόρων ειδών για το παιχνίδι ή για αναβάθμιση του υπολογιστή.
- Αδιαφορία για άλλες πτυχές της ζωής: Οι φίλοι, η οικογένεια, η μελέτη, άλλες δραστηριότητες, ακόμη και η προσωπική υγιεινή μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.
- Υπερβολικές ώρες χρήσης: Το παιδί μπορεί να υποσχεθεί ότι θα παίξει μόνο 10 λεπτά ή ως ότου τελειώσει ένα συγκεκριμένο επίπεδο, κλπ, αλλά τελικά παίζει για ώρες.
- Δεν δέχεται την αποτυχία: Αν χάσει σε ένα παιχνίδι ή αποτύχει να ολοκληρώσει μια αποστολή, θα είναι άσκοπα θυμωμένο και πολύ απογοητευμένο από τον εαυτό του.
- Παίζει κρυφά: Αν απαγορεύσετε στο παιδί να παίζει και εκείνο βρει τρόπους να το κάνει κρυφά, λέγοντας ψέματα ή δικαιολογίες.
