Ο βήχας είναι το συχνότερο σύμπτωμα λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος. Αποτελεί αιτία ανησυχίας για τους γονείς, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες και είναι μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες επίσκεψης στον παιδίατρο.
Τι είναι όμως ο βήχας; Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους αμυντικούς μηχανισμούς, που βοηθά στην κάθαρση του αναπνευστικού συστήματος από ξένο υλικό και μικροοργανισμούς.
Τα αίτια που προκαλούν βήχα ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, την εποχή, τις συνθήκες διαβίωσης και το ανοσοποιητικό σύστημα του μικρού ασθενή. Συχνότερες είναι οι ιογενείς λοιμώξεις αναπνευστικού (κοινό κρυολόγημα, γρίπη), μικροβιακές λοιμώξεις, ερεθιστικοί παράγοντες (κρύος αέρας, καπνός, αλλεργιογόνα), άσθμα, ξένο σώμα σε παιδιά κάτω των 6 ετών, ψυχογενής βήχας (σε ποσοστό 3-5 %) ο οποίος δεν εμφανίζεται το βράδυ, αναπαράγεται όποτε ζητηθεί και επιδεινώνεται σε καταστάσεις στρες.
O βήχας διακρίνεται σε οξύ, χρόνιο, παραγωγικό, ξηρό, υλακώδη και παροξυσμικό.
Οξύς είναι ο βήχας που διαρκεί έως και 3 εβδομάδες. Οφείλεται συνήθως σε κοινό κρυολόγημα, βρογχίτιδα, πνευμονία, κατάποση ξένου σώματος ή αλλεργική ρινίτιδα.
Ο χρόνιος βήχας διαρκεί περισσότερο από 4 εβδομάδες και χρήζει διερεύνησης. Οφείλεται σε συγγενείς ανωμαλίες (τραχειομαλακία, αγγειακός δακτύλιος, συρίγγια), κοκκύτη, ιδίως σε ανεμβολίαστα βρέφη, λοιμώξεις ή ξένο σώμα. Σε κάποιες περιπτώσεις οφείλεται σε επαναλαμβανόμενες ιογενείς λοιμώξεις κυρίως τον χειμώνα και σε παιδιά που πηγαίνουν για πρώτη φορά σε βρεφονηπιακό σταθμό και τα οποία δεν προλαβαίνουν να παρουσιάσουν περίοδο ύφεσης.
Ο παραγωγικός βήχας ακολουθεί κυρίως το κοινό κρυολόγημα και επιδεινώνεται κατά την κατάκλιση λόγω συσσώρευσης εκκρίσεων.
Ο υλακώδης βήχας ακούγεται σαν γαύγισμα σκύλου και εκδηλώνεται ξαφνικά κατά τον ύπνο ξυπνώντας το παιδί. Παρατηρείται σε οξεία απόφραξη του λάρυγγα από φλεγμονή, ή οίδημα , συνοδεύεται δε από βράγχος φωνής και εισπνευστικό συριγμό μετά από ιογενή λοίμωξη ή αλλεργία. Είναι συχνότερος σε παιδιά κάτω των 3 ετών που λόγω στενότερης τραχείας εμφανίζουν τέτοια επεισόδια ενδεχομένως σε κάθε λοίμωξη αναπνευστικού.
Ο παροξυσμικός εμφανίζεται απότομα, βίαια και χαρακτηρίζεται από μια βαθιά εισπνοή που ακολουθείται από πολλαπλές ώσεις βήχα κατά την εκπνοή, τις οποίες ακολουθεί εισπνευστικός συριγμός. Τα επεισόδια είναι διαδοχικά και καταλήγουν συχνά σε εμετό ή και άπνοια στα βρέφη, οπότε τίθεται η υποψία κοκκύτη.
Βήχας με εκπνευστικό συριγμό σημαίνει μερική απόφραξη κατώτερων αναπνευστικών οδών (βρογχιολίτιδα, άσθμα). Στο άσθμα επιδεινώνεται μετά από άσκηση, έντονο γέλιο ή κλάμα, κυρίως τις βραδινές ώρες και παρουσιάζει σημεία αναπνευστικής δυσχέρειας. Στα βρέφη συριγμός με μειωμένη λήψη τροφής, ανησυχία και ταχύπνοια οφείλεται συχνότερα σε βρογχιολίτιδα από RSV .
Αιφνίδιος βήχας που ακολουθεί επεισόδιο πνιγμονής από τροφή ή μικρό αντικείμενο, σημαίνει εισρόφηση ξένου σώματος. Σε αυτή την περίπτωση ενθαρρύνουμε τον βήχα για την πιθανή φυσική απομάκρυνση του εμποδίου και μεταφέρουμε το παιδί στο νοσοκομείο για ασφαλή αντιμετώπιση.
Πότε χρειάζεται ο βήχας ιατρική φροντίδα;
Επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας αμέσως αν:
- Το μωρό είναι μικρότερο από τριών μηνών, βήχει και έχει πυρετό 38,3ο C ή περισσότερο ή δεν έχει σταθερό ρυθμό αναπνοής.
- Έχει πυρετό 38,3ο C ή περισσότερο που διαρκεί πάνω από 48 ώρες.
- Δεν μπορεί να αναπνεύσει λόγω βήχα.
- Ο βήχας είναι επώδυνος, εμφανίζεται ξαφνικά και συνοδεύεται με πυρετό, τα χείλη του γίνονται μπλε ή μελαμψά.
- Υπάρχουν συνοδά συμπτώματα, όπως εργώδης αναπνοή, συριγμός, ταχύπνοια ή αναπνευστική κόπωση, εισολκές μεσοπλευρίων, με ή χωρίς πυρετό.
- Ο βήχας είναι υλακώδης με έντονο θόρυβο κατά την εισπνοή. Τότε πρόκειται για λαρυγγίτιδα, αλλεργική αντίδραση ή κατάποση ξένου σώματος.
- Συνυπάρχει υψηλός πυρετός που δεν υποχωρεί εύκολα με την χορηγούμενη θεραπεία και ο βήχας επιμένει περισσότερο από δύο εβδομάδες χωρίς συμπτώματα κρυολογήματος.
H θεραπεία του βήχα
Τις περισσότερες φορές ο βήχας προκαλείται από ιώσεις, επομένως τα αντιβιοτικά δεν συστήνονται για τη θεραπεία του. Αφήστε τον να κάνει τον κύκλο του. Μια ίωση μπορεί να διαρκέσει δύο εβδομάδες ή και περισσότερο. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ συστήνει αυστηρά να μην δίνονται σε νήπια και μικρά παιδιά σκευάσματα για τον βήχα και το κρύωμα χωρίς συνταγή γιατρού. Δεν ενδείκνυται η χρήση βλεννολυτικών και αντιβηχικών κυρίως στα μικρότερα παιδιά. Δεν πρέπει να χορηγείται μέλι στα βρέφη κάτω του έτους για τον κίνδυνο αλλαντίασης.
Επιπλέον, μπορούν να βοηθήσουν τα ακόλουθα:
- Δώστε στο μωρό περισσότερα υγρά έτσι ώστε ο αεραγωγός του να είναι υγρός και να ενυδατώνεται και κάνετε σωστές ρινοπλύσεις.
- Χρησιμοποιείστε υγραντήρα για τη ρευστοποίηση των εκκρίσεων και φροντίστε τη σωστή θέση ύπνου με ανάκλιση για την απομάκρυνσή τους.
- Καθίστε μαζί με το παιδί σας στο μπάνιο, με κλειστή την πόρτα και με το ζεστό νερό να τρέχει από το ντουζ, καθώς οι υδρατμοί μπορεί να χαλαρώσουν και να μειώσουν τον βήχα, ειδικά πριν από τον ύπνο.
