Κατά πόσο αλήθεια έχουμε συνείδηση της κάθε στιγμής που βιώνουμε, της κάθε μας πράξης, της κάθε μας σκέψης, της κάθε μας αίσθησης; Κατά πόσο βιώνουμε το κάθε λεπτό σαν να ήταν προσωπική μας επιλογή όντας παρόντες στο 100%;
Η συνειδητότητα και η εκτίμηση της παρούσας στιγμής έχει βαθιά ριζωθεί στην Ιαπωνική ψυχή εδώ και αιώνες και εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους όπως με την τελετή του τσαγιού, την ανθοδετική τέχνη ικεμπάνα, τα χάικου (Ιαπωνική ποίηση) και με αποκορύφωμα την απόλαυση των άνθεων της κερασιάς (sakura viewing) όπου ολόκληρο το έθνος μοιράζεται τη «φευγαλέα ομορφιά και την αποκορύφωση της στιγμής».
Τι σημαίνει όμως ενσυνειδητότητα; Τον όρο (mindfullness) εισήγαγε δυναμικά στο δυτικό κόσμο ο Jon Kabat-Zinn, Καθηγητής της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης όταν το 1979 ίδρυσε μία Κλινική Μείωσης Άγχους που βασιζόταν στην ενσυνειδητότητα (Mindfulness-Based Stress Reduction Clinic) την οποία όρισε ως τη «συνειδητότητα της κάθε στιγμής». Ο Kabat-Zinn περιγράφει την ενσυνειδητότητα ως τη διαδικασία όπου «σκόπιμα δίνουμε προσοχή σε πράγματα που συνήθως προσπερνάμε αφηρημένοι». Βοηθούν να κρατήσουμε τη συνείδηση του που βρισκόμαστε και τι κάνουμε καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, αντί να «βρισκόμαστε στον αυτόματο πιλότο» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, εστιάζοντας μόνο στην ώρα της ημέρας.
Μπορεί έτσι η ενσυνειδητότητα να έγινε «μόδα» σε όλο τον κόσμο τα τελευταία ιδίως χρόνια, αλλά στην Ιαπωνία αποτελεί μέρος του πολιτιστικού τους στοιχείου εδώ και αιώνες. Γιατί όμως σήμερα αυτή η κουλτούρα να είναι τόσο επίκαιρη;
Ο Steve John Powel αρθρογράφος του BBC γράφει αναφορικά με την συνειδητότητα σε άρθρο του το 2017 με τίτλο «Η Ιαπωνική ικανότητα που έχει αντιγραφεί ανά τον κόσμο» φέρνοντας ως παράδειγμα το δίκτυο σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας «sinkanshen» και το περίεργο εργαλείο πρόληψης σφάλματος που χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι στο σιδηρόδρομο της Ιαπωνίας εδώ και πάνω από 100 χρόνια. Οι οδηγοί δείχνουν με τα χέρια τους τα πράγματα που χρειάζονται να ελέγξουν και στη συνέχεια ονομάζουν δυνατά τη πράξη ελέγχου, έναν διάλογο με τον εαυτό τους για να εξασφαλίσουν ότι τίποτα δεν παραβλέπεται.
Κάτι που φαίνεται να λειτουργεί. Μια μελέτη του Ιαπωνικού Ινστιτούτου Τεχνικών Ερευνών για το Σιδηρόδρομο του 1994 όπως αναφέρεται στην εφημερίδα Japan Times, έδειξε ότι όταν ζητείται να εκτελέσουν μια απλή εργασία οι εργαζόμενοι συνήθως κάνουν 2,38 λάθη ανά 100 δράσεις/εργασίες. Όταν χρησιμοποιείται η μεθοδολογία αυτή που στα Ιαπωνικά ονομάζεται «shisa kanko» (pointing and calling) ο αριθμός αυτός μειώνεται σε μόλις 0,38 λάθη - μια τεράστια πτώση του 85%.
Πως σχετίζεται όμως η Ιαπωνική πρακτική με την ενσυνειδητότητα; Ευρωπαίοι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η «επίγνωση και η συνειδητοποίηση της στιγμής» όχι μόνο ενισχύει την αντοχή στο στρες αλλά και μειώνει τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Η κλινική ψυχολογία και η ψυχιατρική ανέπτυξαν διάφορες θεραπευτικές εφαρμογές βασισμένες στην ενσυνειδητότητα και προγράμματα υιοθετήθηκαν σε σχολεία, φυλακές, νοσοκομεία, κέντρα βετεράνων αλλά και για αποτελέσματα όπως η υγιής γήρανση, η διαχείριση του βάρους και η αθλητική απόδοση.
Πώς λοιπόν μπορούμε να βάλουμε λίγο περισσότερη συνειδητότητα στη ζωή μας; Σήμερα υπάρχουν σχολές που διδάσκουν ενσυνειδητότητα αλλά και coaches που έχουν εξειδικευτεί σε αυτό. Μπορούμε πάντα φυσικά να ξεκινήσουμε μόνοι μας μιλώντας δυνατά όταν κλείνουμε το φούρνο ή βγάζουμε τη πρίζα του σίδερου. Ίσως κάποια μέρα να μπορούμε να απολαύσουμε τις δικές μας ανθισμένες αμυγδαλιές με όλες τις αισθήσεις οξυμένες, μη αγωνιώντας για καταστάσεις παραπέρα, αλλά βουτώντας στη χαρά και στη μαγεία της απόλαυσης της δεδομένης στιγμής.
