«ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ» ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΤΑ ΤΡΩΜΕ ΟΛΑ»

Τις τελευταίες ημέρες στο τόπο μας έχουμε έρθει αντιμέτωποι με μία πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους μας. Η ταχύτατη εξάπλωση του ιού COVID-19 στο παγκόσμιο χάρτη μέσα σε λίγες ημέρες οδηγεί στις 11 Μαρτίου 2020 το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην ανακοίνωση πανδημίας και θέτει τη παγκόσμια κοινότητα σε συναγερμό για τη προάσπιση της δημόσιας υγείας. Έτσι οι περισσότερες χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανόμενης και της χώρας μας, έχουν ήδη λάβει προστατευτικά μέτρα με κεντρικό άξονα τη κοινωνική αποστασιοποίηση προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η εξάπλωση του ιού. Παρόλ’ αυτά, η προφύλαξη της υγείας μας ενάντια στη πανδημία δεν έρχεται μόνο μέσα από την εξασφάλιση της φυσικής μας υγείας (να μη μολυνθούμε από τον ιό) αλλά και από τη διατήρηση μιας καλής ψυχολογικής και συναισθηματικής υγείας η οποία σίγουρα επιδρά θετικά και στο ανοσοποιητικό μας σύστημα και ως εκ τούτου ενισχύει τη φυσική μας υγεία.

Ποιο όμως είναι το ψυχολογικό προφίλ της ανθρωπότητας κάτω από αυτές τις συνθήκες, πώς αυτό επιδρά στη διατροφική μας συμπεριφορά και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να οργανώσουμε τη διατροφή μας καλύτερα και να διατηρήσουμε υγιή διατροφική συμπεριφορά υπό τις νέες συνθήκες υπό τις οποίες έχουν διαμορφωθεί (προσωρινά!) οι ζωές μας.

ΤΟ «ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ» ΣΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣ

Οι κρατικές συστάσεις προστασίας της δημόσιας υγείας σε αυτό το στάδιο εξάπλωσης της πανδημίας συνοψίζονται στο σύνθημα «μένουμε σπίτι». Ο μεγαλύτερος ίσως ανθρώπινος φόβος που προκύπτει μέσα από αυτή την επίσημη οδηγία είναι πώς μέσα από τον κατ’ οικον περιορισμό θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε τη κοινωνικότητα που η ίδια μας η φύση μας επιβάλλει. Ναι, ο κατ’ οίκον περιορισμός έχει ένα στοιχείο απομόνωσης, ωστόσο, καλό θα ήταν να διαχωρίσουμε την απομόνωση από την μοναξιά. Η έννοια της απομόνωσης περιλαμβάνει το φυσικό διαχωρισμό από τους άλλους ανθρώπους ενώ η έννοια της μοναξιάς προσδιορίζει μια συναισθηματική κατάσταση με κύριο χαρακτηριστικό αίσθημα την απουσία ουσιαστικής επαφής. Εν έτη 2020, υπάρχουν όλα τα τεχνολογικά μέσα και δίκτυα που μας βοηθούν να μη νιώθουμε μοναξιά ακόμη και υπό συνθήκες απομόνωσης. Φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι η απομόνωση είναι ένα ευχάριστο γεγονός. Ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως κοινωνικό ον άρα ο περιορισμός και το αίσθημα καταπάτησης της ελευθερίας του να συναναστρέφεται είναι απόλυτα φυσιολογικό να τον εκθέτει σε αρνητικά συναισθήματα π.χ. καταπίεση, άγχος, πανικός, φόβος. Πώς όμως αυτά επηρεάζουν τη διατροφική μας συμπεριφορά;

«ΤΡΩΓΟΝΤΑΣ» ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΑΣ

Μία στρεσογόνος κατάσταση τέτοιας δυναμικής όπως η εξάπλωση μίας πανδημίας είναι φυσικό να επηρεάζει μεταξύ άλλων και τη διατροφική μας συμπεριφορά μέσα από τις δυναμικές σχέσεις που σχηματίζει με τη ανθρώπινη ψυχολογία. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται ως συναισθηματική κατανάλωση φαγητού κατά την οποία συχνά τρώμε (ή δε τρώμε) σε μια συνειδητή ή ασυνείδητη προσπάθεια να καταπνίξουμε ή να απαλύνουμε τα αρνητικά συναισθήματα που μας διακατέχουν. Αυτά τα δυναμικά συναισθηματικά φορτία δύναται να προκαλέσουν ένα ευρύ φάσμα αλλαγών στη διατροφική μας συμπεριφορά. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι όταν αισθάνονται μια ισχυρή συναισθηματική κατάσταση τρώνε πολύ περισσότερο απ’ ότι συνήθως, καταναλώνοντας ανεξέλεγκτα μεγάλες ποσότητες φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα. Άλλοι θέλουν να τρώνε συνεχώς όλη τη μέρα ή τη νύχτα ενώ κάποιοι περιορίζουν τη κατανάλωση φαγητού, συνήθως σε μια προσπάθεια να νιώσουν ότι διατηρούν τον έλεγχο μέσα σε μία κατάσταση μεγάλης αβεβαιότητας στην οποία είναι εκτεθειμένοι. Επιπλέον, στη παρούσα κατάσταση πανδημίας επικρατεί ο φόβος όσον αφορά τη διαθεσιμότητα, τη προσβασιμότητα αλλά και το κόστος των τροφίμων τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον. Όποιο και αν είναι το μοτίβο που χαρακτηρίζει τη συναισθηματική κατανάλωση κατά περίπτωση, υπάρχει τόσο ψυχολογικό (αποσπά τη προσοχή μας από τις προκλήσεις της πραγματικής ζωής, λειτουργεί ως αντιρροπιστικός μηχανισμός υπό συνθήκες που δε μπορούμε να ελέγξουμε) όσο και βιολογικό υπόβαθρο σε αυτή (μέσα από την έκκριση κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες όπως συνήθως αποκαλείται, η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της ενεργειακής μας πρόσληψης και στη συσσώρευση λιπώδους ιστού). Όλη αυτή η συναισθηματική φόρτιση μας οδηγεί στην αναζήτηση τροφίμων με συγκεκριμένο προφίλ – συνήθως πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη – καθώς αυτά είναι ικανά να προσφέρουν άμεσα στον οργανισμό μας την ενεργειακή τόνωση που χρειάζεται ώστε να ανταπεξέλθει στο στρες. Αυτό που αξίζει να κατανοήσουμε είναι ότι όταν η πείνα μας δε προέρχεται από τη φυσική ανάγκη μας για τροφή αλλά από τη συναισθηματική μας φόρτιση, όσο και ό,τι και να τρώμε δε θα αισθανθούμε ποτέ πλήρη ικανοποίηση αφού οι παράγοντες συναισθηματικής φόρτισης παραμένουν ανεπηρέαστοι από τη διατροφική μας συμπεριφορά.

ΘΩΡΑΚΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΜΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

• Διαχειριζόμαστε τη συναισθηματική κατανάλωση τροφής: Ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι αρχικά να τη συνειδητοποιήσουμε. Δώστε χρόνο καθημερινά στον εαυτό σας για να προσδιορίσετε πώς αισθάνεστε και αν είναι τα συναισθήματά σας που σας οδηγούν στη κατανάλωση (ή μη) τροφής. Μπορείτε μάλιστα να κρατήσετε ένα ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφετε καθημερινά πότε τρώτε, τι τρώτε, σε τι ποσότητα καθώς και το πώς νιώθατε πριν αλλά και μετά τη κατανάλωση τροφής. Αυτή η διαδικασία αυτό-παρατήρησης θα σας βοηθήσει να κάνετε συνειδητές διατροφικές επιλογές αντί να «τρέφετε» τα συναισθήματά σας. Ακόμη όμως κι αν νιώθετε ότι τρέφεστε συναισθηματικά αυτό το διάστημα δε θα πρέπει σίγουρα να νιώθετε άσχημα γι’ αυτό. Δε θα σας προτρέψω να τρώτε ανεξέλεγκτα αλλά θα σας συμβουλέψω να επιτρέψετε στον εαυτό σας να απολαύσει όσο περισσότερο μπορεί αυτό που έχει επιλέξει να καταναλώσει, χωρίς τύψεις. 
  
• «Μένουμε σπίτι» και τρεφόμαστε ισορροπημένα: Φροντίζουμε να διατηρούμε μια συνολικά ισορροπημένη διατροφή προσλαμβάνοντας επαρκείς ποσότητες από όλες τις ομάδες τροφίμων (φρούτα, λαχανικά, αμυλούχα, πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας  π.χ. αυγό, ψάρια, πουλερικά, όσπρια). Καθώς τα φρούτα και τα λαχανικά είναι δύσκολο να διατηρηθούν φρέσκα για μεγάλο χρονικό διάστημα, αντί να καταφεύγουμε πανικόβλητοι σε περίσσεια κονσερβών μπορούμε εφόσον ακόμη διατίθενται στην αγορά να τα προμηθευτούμε φρέσκα, να τα προετοιμάσουμε και να τα καταψύξουμε εμείς οι ίδιοι για μελλοντική χρήση ή ακόμη να προμηθευτούμε απ’ ευθείας κατεψυγμένα αν επιθυμούμε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Ωστόσο, θα σας συμβούλευα όσο διατίθενται φρέσκα φρούτα και λαχανικά στην αγορά να αποτελούν τη πρώτη σας επιλογή. Εάν αγοράζετε κονσερβοποιημένα, αποξηραμένα ή κατεψυγμένα προϊόντα, επιλέξτε αυτά που έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, αλάτι και πρόσθετα σάκχαρα. Αναζητήστε τρόφιμα με λιγότερο από 5g πρόσθετης ζάχαρης ανά μερίδα, λιγότερο από 200 mg αλατιού ανά μερίδα και λιγότερο από 1,5g κορεσμένου λίπους ανά μερίδα. Μπορούμε να κάνουμε το φαγητό μας πιο ενδιαφέρον προσθέτοντας μπαχαρικά και καρυκεύματα ή να συμμετέχουμε στο οικογενειακό μαγείρεμα ώστε να περιορίσουμε το αίσθημα μοναξιάς και να διατηρήσουμε τη φυσική μας όρεξη για φαγητό. Δεν επαναπαυόμαστε σε «μαγικές» τροφές, χάπια ή σκευάσματα καθώς δεν υπάρχει κανένα θρεπτικό συστατικό, τρόφιμο ή συμπλήρωμα διατροφής επιστημονικά τεκμηριωμένο ικανό να «ενισχύσει» το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να μη νοσήσει κανείς από τον κορωνοϊό  SARS-COV-2 ή οποιοδήποτε άλλο παθογόνο.
• Οργανωνόμαστε, δε φοβόμαστε: Κάνουμε μία λίστα για το σούπερ μάρκετ και αφού έχει προηγηθεί απογραφή όσων υπάρχουν ήδη στα ντουλάπια μας προσδιορίζουμε τι μας λείπει ώστε να σχεδιάσουμε γεύματα που αποτελούνται και από τα 3 μέρη: άμυλο, πρωτεΐνη, λαχανικά. Ψωνίζουμε σύμφωνα με αυτό το πλάνο ότι μας λείπει και ότι έχουμε ανάγκη. Αποφεύγουμε τις «αγορές πανικού» - Δεν αγοράζουμε τρόφιμα που δε θα αγοράζαμε υπό άλλες συνθήκες καθώς αφενός το πιο πιθανό να μη τα καταναλώσουμε τελικά (δεδομένου ότι όταν κάτι δε μας αρέσει ή δεν είναι στις συνήθειες μας, δύσκολο να το καταναλώσουμε υπό οποιεσδήποτε συνθήκες) και αφ’ ετέρου ίσως άθελά μας στερούμε τη πρόσβαση κάποιου άλλου ανθρώπου σε αυτή τη τροφή που ούτως ή άλλως θα επέλεγε ανεξαρτήτως συνθηκών (π.χ. λόγω κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων). Σεβόμαστε το δικαίωμα κάθε ανθρώπου για πρόσβαση στη πρόσληψη τροφής. Επιλέγουμε να ψωνίσουμε κάτι παραπάνω (αποφεύγοντας να προκαλέσουμε έλλειψη στην αγορά!) όχι γιατί δε θα υπάρξουν προμήθειες στο μέλλον (τα σούπερ μάρκετ παραμένουν ανοιχτά!) αλλά για να αποφύγουμε τις περιττές συχνές μετακινήσεις αυξάνοντας το κίνδυνο μετάδοσης του ιού.

Να θυμάστε πως το καλύτερο αντίδοτο στο φόβο είναι η γνώση. Φοβόμαστε μόνο ότι δε γνωρίζουμε καλά και ότι δε μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και εδώ η περίπτωση δεν είναι αυτή. Εμπιστευτείτε την επιστήμη, λάβετε τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, περιορίστε τις φοβίες και το πανικό, διοχετεύστε δημιουργικά το χρόνο σας στο σπίτι και δείτε το σα μια καλή ευκαιρία να οργανώσετε τη διατροφή σας και να βελτιώσετε τις διατροφικές σας συνήθειες. Αν κάτι πιο δυνατό από εμάς αυτή τη στιγμή τα έχει βάλει μαζί μας, ας δείξουμε επιείκεια κι ας μη τα βάζουμε κι εμείς με τον εαυτό μας ή τους γύρω μας. Αυτή τη στιγμή έχουμε ανάγκη από συμμάχους και η τροφή μας είναι ένας από τους σημαντικότερους.

Μένουμε σπίτι, τρεφόμαστε όσο καλύτερα μπορούμε και σκορπίζουμε αγάπη, αισιοδοξία, δύναμη και καλοσύνη!