Από τις πρώτες φωνούλες του μωρού, μέχρι την ώρα που θα αρχίσει να λέει "μαμά, μπαμπά", κλπ, ένα από τα βασικά ερωτήματα που απασχολούν τους νέους γονείς είναι, πότε θα μιλήσει το μωρό. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, ακόμη και στην περίπτωση της ομιλίας. Τα κρίσιμα ορόσημα για ένα μωρό που μαθαίνει να μιλάει συμβαίνουν στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του, διάστημα στο οποίο ο εγκέφαλος αναπτύσσεται ταχύτατα. Στην περίοδο αυτή, η ανάπτυξη της ομιλίας του μωρού σας εξαρτάται τόσο από τη δική σας συμβολή, όσο και από το ίδιο.
Η πρώτη "επικοινωνία" είναι μη λεκτική και συμβαίνει σύντομα μετά τη γέννηση. Οι ήχοι, οι φωνούλες και οι κραυγές του εκφράζουν μια σειρά από συναισθήματα και φυσικές ανάγκες, από φόβο και πείνα μέχρι απογοήτευση και αισθητηριακή υπερφόρτωση. Οι καλοί γονείς μαθαίνουν να ακούν και να ερμηνεύουν τους διαφορετικούς ήχους του μωρού τους.
Στάδια ανάπτυξης λόγου και ομιλίας
- 0-3 μηνών: Στους πρώτους μήνες της ζωής του, το μωρό σας ακούει τη φωνή σας, παρακολουθεί το πρόσωπό σας καθώς μιλάτε και γυρίζει το βλέμμα του όταν ακούει φωνές, ήχους και μουσική γύρω του. Πολλά βρέφη προτιμούν τις γυναικείες φωνές, όπως επίσης, τις φωνές ή τη μουσική που άκουγαν ενώ βρίσκονταν ακόμα στη μήτρα.
- 6 μηνών: Το μωρό βγάζει διαφορετικούς ήχους, σαν να νανουρίζεται ή φθόγγους όπως α, ε, ι, ο, ου, µ, π, µπ. Μερικοί ανυπόμονοι γονείς ερμηνεύουν μια σειρά από "μπ, μπ" σε "μπαμπά", αλλά σε αυτή την ηλικία συνήθως το μωρό εκφέρει τυχαίες συλλαβές χωρίς πραγματικό νόημα. Μέχρι το τέλος του έκτου ή έβδομου μήνα, ανταποκρίνεται στο όνομά του και χρησιμοποιεί τον τόνο της φωνής του για να σας δείξει τη χαρά ή την αναστάτωσή του.
- 9 μηνών: Το μωρό μπορεί να καταλάβει μερικές βασικές λέξεις όπως «ναι, όχι, γεια σου». Μπορεί, επίσης, να αρχίσει να χρησιμοποιεί ένα ευρύτερο φάσμα ήχων και τόνων φωνής.
- 12-18 μηνών: Περίπου στον ένα χρόνο, τα περισσότερα μωρά λένε μερικές απλές λέξεις όπως "μαμά, μπαμπά", καταλαβαίνοντας τη σημασία τους. Ανταποκρίνονται ή τουλάχιστον καταλαβαίνουν, ακόμη και αν δεν συμμορφώνονται, φράσεις όπως "Σε παρακαλώ άφησέ το αυτό κάτω".
- 18-24 μηνών: Σε αυτή την ηλικία λένε μερικές απλές λέξεις και μπορούν να δείξουν ανθρώπους, αντικείμενα και τα μέρη του σώματος που τους αναφέρουμε. Επαναλαμβάνουν λέξεις ή ήχους που ακούν, όπως η τελευταία λέξη σε μια πρόταση, αλλά συχνά παραλείπουν την αρχή ή την κατάληξη μιας λέξης.
- 2 ετών: Πλέον, τα μωρά δημιουργούν σύντομες φράσεις δύο ως τεσσάρων λέξεων, όπως "μαμά νάνι", "γάλα μου", "μπάλα πάει", κλπ. Μαθαίνουν ότι οι λέξεις περιγράφουν όχι μόνο αντικείμενα (π.χ. ποτήρι), αλλά και αφηρημένες έννοιες (π.χ. δικό μου).
- 3 ετών: Το λεξιλόγιό του μωρού επεκτείνεται γρήγορα και η ομιλία του είναι κατανοητή από όλους. Χρησιμοποιεί προτάσεις με τέσσερις ή περισσότερες λέξεις.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το μωρό σας να μιλήσει
Τα μωρά καταλαβαίνουν τι λέτε πολύ πριν μπορέσουν να μιλήσουν καθαρά. Πολλά, όταν μαθαίνουν να μιλούν, χρησιμοποιούν μόνο μία ή δύο λέξεις, ακόμη και αν καταλαβαίνουν 25 ή περισσότερες. Μπορείτε να βοηθήσετε το μωρό σας να μάθει να μιλάει με τους εξής τρόπους:
- Παρακολουθείτε τις κινήσεις του και ανταποκριθείτε: Το μωρό σας μπορεί να σηκώνει τα δύο χέρια του λέγοντας ότι θέλει αγκαλιά, να σας δώσει ένα παιχνίδι για να σας πει ότι θέλει να παίξετε ή να σπρώξει ένα πιάτο με φαγητό, εννοώντας ότι δεν θέλει άλλο. Χαμογελάστε στο μωρό, διατηρείστε επαφή με τα μάτια και απαντήστε του για να ενθαρρύνετε αυτές τις πρώιμες, μη λεκτικές προσπάθειές του για επικοινωνία. Μπορείτε π.χ. να του πείτε: "Θέλεις να παίξουμε με το αρκουδάκι, έτσι δεν είναι; Είναι το αγαπημένο σου παιχνίδι, σωστά; Έλα να παίξουμε μαζί".
- Ακούστε προσεκτικά: Δώστε προσοχή στους ήχους που κάνει το μωρό και απαντήστε του με τους ίδιους. Τα μωρά προσπαθούν να μιμηθούν ήχους που κάνουν οι γονείς τους και να διαφοροποιούν τον τόνο ώστε να ταιριάζει με τη γλώσσα που ακούγεται γύρω τους.
- Μιλήστε μαζί του: Τα μωρά αρέσκονται να ακούν τις φωνές των γονιών τους και όταν εκείνοι τους μιλάνε, βοηθάει στην ανάπτυξη του λόγου. Όσο περισσότερο μιλάτε μαζί τους, χρησιμοποιώντας μικρές, απλές λέξεις, τόσο τα περισσότερα μωρά θα συνεχίσουν να προσπαθούν να μιλήσουν. Μπορείτε π.χ. να του εξηγείτε τι κάνετε όταν το ντύνετε ή το ταΐζετε. Για παράδειγμα, "Ας βάλουμε τώρα τα παπούτσια μας για να πάμε βόλτα", ή "Ετοιμάζω το φαγητό για σένα", ώστε το μωρό να αρχίσει να συνδέει την ομιλία σας με αντικείμενα και καταστάσεις.
- Επαινέστε την προσπάθεια: Ακόμη και όταν δεν καταλαβαίνετε τι λέει το μωρό σας, προσπαθήστε συνεχώς, επαναλαμβάνοντας με ήρεμο τόνο όσα νομίζετε ότι λέει και ρωτώντας ταυτόχρονα αν έχετε καταλάβει σωστά. Χαμογελάστε και επικροτείστε ακόμη και τις μικρότερες απόπειρές του να μιλήσει. Τα μωρά μαθαίνουν τη δύναμη του λόγου από τις αντιδράσεις των ενηλίκων γύρω τους.
Αν ανησυχείτε ότι το μωρό σας αργεί να μιλήσει
Οι ειδικοί τονίζουν ότι είναι φυσιολογικό τα μωρά να διαφέρουν αρκετά στο πότε θα αρχίσουν να μιλάνε. Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 25% των μωρών λένε τα πρώτα τους λόγια μετά τους 12 μήνες. Η καθυστέρηση ομιλίας μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους, αλλά όσο πιο νωρίς γίνεται διάγνωση ενός προβλήματος λόγου, τόσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να διορθωθεί. Αν, λοιπόν, αισθανθείτε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα μιλήστε με το γιατρό σας.
