Κατά την προσχολική και τη σχολική περίοδο οι γονείς αποτελούν αναμφίβολα το κέντρο του κόσμου των παιδιών, ένα εξιδανικευμένο πρότυπο, όπου τα παιδιά το παρατηρούν, το καταγράφουν, το αναπαράγουν απλώς μιμούμενα αρχικά τη συμπεριφορά των γονέων τους μέχρι να φτάσουν στο σημείο να διυλίσουν την συμπεριφορά τους και να δομήσουν το δικό τους προσωπικό αξιολογικό σύστημα.
Είμαστε ανταγωνιστικοί και το ίδιο απαιτούμε κι από το παιδί μας
Πέρα από την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού που σαφώς καθορίζει και τις αντιδράσεις του, τα περισσότερα παιδιά που εμφανίζουν τελειομανία και έντονη ανταγωνιστικότητα, μιμούνται συμπεριφορές που έχουν δει. Επιπλέον πολλές φορές οι γονείς υποκινούν τα παιδιά- χωρίς αυτό να είναι αθέμιτο- να κυνηγούν πάντα την επιτυχία. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι να διαχωρίζουμε πάντα την προσωπική αξία του παιδιού από τις επιτυχίες του. Πρέπει να δείχνουμε στο παιδί ότι επιβραβεύεται η πραγματική του προσπάθεια και όχι να το αναγνωρίζουμε μόνο όταν είναι πρώτο ή κάνει κάτι καλύτερα από τα άλλα παιδιά. Στην αντίθετη περίπτωση, το παιδί αισθάνεται υποχρεωμένο να κερδίζει για να το αποδεχόμαστε και να το αγαπάμε. Επιπλέον όταν ένα παιδί εμφανίζει τέτοια συμπεριφορά το σίγουρο είναι να συναντήσει προβλήματα στην ομάδα συνομηλίκων του. Πολλές φορές τα πολύ ανταγωνιστικά και απαιτητικά παιδιά απομονώνονται και δε γίνονται αποδεκτά. Αυτό που πρέπει να μάθουμε στο παιδί, είναι πως στη ζωή δε γίνεται πάντα να νικάμε. Μπορούμε όμως πάντα να προσπαθούμε όσο περισσότερο μπορούμε και να είμαστε ικανοποιημένοι τον εαυτό μας. Επιπλέον, μέσω της δικής μας συμπεριφοράς θα πρέπει να δείχνουμε πως κρίνουμε τους άλλους από την ποιότητάς τους ως άτομα και όχι από τις επιτυχίες τους.
Τα παιδιά σου θα γίνουν αυτό που είσαι. Για αυτό να είσαι αυτός που θέλεις να είναι τα παιδιά σου.
Αντιμετωπίστε το παιδί ως μοναδικό άτομο
Ωστόσο, κάθε παιδί έχει διαφορετική ιδιοσυγκρασία και ενδιαφέροντα. Αναγνωρίστε τα ταλέντα του και δώστε του ευκαιρίες να τα καλλιεργήσει. Όλα τα παιδιά θέλουν και αξίζει να ακούνε από τους γονείς τους ότι είναι μοναδικά.
Αποφύγετε τις συγκρίσεις
Συγκρίνοντας ή επαινώντας τις συμπεριφορές κάποιου παιδιού σε σχέση με το άλλο, συχνά καλλιεργούμε τις εντάσεις μεταξύ τους. Το παιδί που επαινείται νιώθει πίεση από το γεγονός ότι πρέπει να συμπεριφέρεται πάντοτε κατά τρόπο αρεστό προς τον γονέα, ενώ το παιδί που συγκρίνεται βιώνει το συναίσθημα της αποτυχίας.
Καλλιεργείστε τις μοναδικές δεξιότητες κάθε παιδιού
Βοηθήστε κάθε παιδί να εξελιχθεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο, ενθαρρύνοντάς το να αναπτύξει τα δικά του διαφορετικά ενδιαφέροντα. Όταν αναγνωρίζετε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού σας, αυτόματα τον διαχωρίζετε ως οντότητα από τα άλλα παιδια και ενισχύετε την αυτοεκτίμησή του.
Ασκούμε σκληρή (αυτό)κριτική
Πόσες φορές δεν έχει τύχει να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να πούμε «δε με χωράει το παντελόνι μου», ή «πόσο χάλια είναι τα μαλλιά μου σήμερα»; Κάνοντας συνέχεια αυτοκριτική για το πως είμαστε τους στέλνουμε το μήνυμα πως η αυτοεκτίμηση βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στην εξωτερική εμφάνιση. Ειδικά τα κορίτσια που επηρεάζονται πολύ από τα λόγια της μαμάς, μπορεί να οδηγηθούν σε απέχθεια για την εικόνα που βλέπουν στον καθρέπτη και να καταλήξουν ενήλικες με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Τσακωνόμαστε και φωνάζουμε μπροστά στα παιδιά
Βρίζουμε τους οδηγούς ή τσακωνόμαστε στο σπίτι για διάφορους λόγους θεωρώντας ότι τα παιδιά είναι μικρά και δεν καταλαβαίνουν, ότι δεν ακούνε ή ότι δεν δίνουν τόση σημασία σε αυτό που βλέπουν. Αυτές οι αντιλήψεις δεν ισχύουν στην πραγματικότητα. Για ένα παιδί είναι πολύ επώδυνο να γίνεται δέκτης τσακωμών, ανεξάρτητα από την ηλικία του. Η φθορά που μπορεί να προκαλέσουν στην προσωπικότητά του είναι πολύπλευρη και μακροχρόνια, καθώς το συνοδεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής του.
Σε μια έρευνα της αμερικανικής κυβέρνησης που διήρκεσε έξι χρόνια και στην οποία έλαβαν μέρος 2.000 οικογένειες, αφού μέτρησαν τα επίπεδα του άγχους που βίωναν τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια των καβγάδων τους, κατέληξαν σε κάποια ανησυχητικά ευρήματα. Αντιδρούσαν με αύξηση των καρδιακών τους παλμών, γρήγορη, ρηχή αναπνοή, δύσπνοια και εφίδρωση. Τα αποτελέσματα της μακροπρόθεσμα έκθεσής τους σε σκηνές βίαιων συμπεριφορών μεταξύ των γονιών τους κατέδειξαν ότι αρρώσταιναν συχνότερα, είχαν αυξημένη επιθετικότητα, υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης και ανήσυχο ύπνο, συγκρινόμενα πάντα με παιδιά στα σπίτια των οποίων δεν υπήρχαν τέτοιες εντασιακές ενδοοικογενειακές καταστάσεις. Παράλληλα, όλη αυτή η συμπεριφορά αποτελεί ένα "κακό" πρότυπο, καθώς περνάει στο παιδί το μήνυμα ότι τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με φωνές και αντίδραση και όχι με υγιή διάλογο. Επίσης, η χρήση λεκτικής βίας συνεπάγεται έλλειψη σεβασμού της προσωπικότητας του άλλου. Δυστυχώς, αυτό το πρότυπο μπορεί να επηρεάσει και τις μετέπειτα σχέσεις του παιδιού, όπου θα χρησιμοποιεί αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους επίλυσης προβλημάτων που έχει μάθει από την οικογένειά του.
Πολλά προβλήματα συμπεριφοράς (π.χ. ο αρνητισμός, η υπερβολική εξάρτηση από άλλους, το πείσμα, η ενούρηση κ.ά.), που εμφανίζονται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, και τα οποία αργότερα εξελίσσονται σε σοβαρές μορφές προβληματικής συμπεριφοράς αν δεν βελτιωθεί η οικογενειακή κατάσταση, οφείλονται κυρίως σε προστριβές, έριδες και συγκρούσεις των γονέων, στην κακή στάση τους απέναντι στο παιδί και γενικά στη δυσαρμονία των οικογενειακών σχέσεων. Πολλοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι το ποιόν των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στους γονείς και το παιδί επηρεάζει την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού περισσότερο από τους εξωτερικούς παράγοντες του περιβάλλοντός του.
Κουτσομπολεύουμε
Πίσω από την κακολογία ή τη συκοφαντία υπάρχει η πρόθεση να βλάψουμε κάποιον. Γενικότερα, το να κουτσομπολεύει κανείς τους άλλους με τρόπο κακό, μπορεί να είναι ένα άλλοθι για τη δική του μιζέρια. Ερχόμενοι αντιμέτωποι με τις ατυχίες των άλλων, ουσιαστικά προσπαθούμε να ξεχάσουμε τις δικές μας. Είναι γεγονός ότι κανείς δεν εμπιστεύεται και δεν εκτιμά έναν άνθρωπο που σχολιάζει διαρκώς τη συμπεριφορά των άλλων και, μάλιστα, με ιδιαίτερα κακόβουλο τρόπο. Παράλληλα, όλοι κατά βάθος γνωρίζουμε μέσα μας το ιδιαίτερα δυσάρεστο συναίσθημα που βιώνουμε όταν έχουμε σχολιάσει κακόβουλα ή άδικα έναν γνωστό ή φίλο. Αν τα παιδιά μάθουν να κουτσομπολεύουν από εσάς θα βιώσουν κι αυτά τα τόσα τοξικά συναισθήματα.
Δεν επικοινωνούμε μεταξύ μας
Η συζήτηση είναι τέχνη, και δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι κακή η συζήτηση. Κι όμως, τις περισσότερες φορές η συζήτηση είναι αυτό που χρειάζεται. Συζήτηση, όχι διάλεξη. Είναι μια εξαιρετικά σημαντική κοινωνική δεξιότητα που θα έπρεπε να ξεκινά απ’ το σπίτι. Ας μάθουμε κι εμείς να κάνουμε συζήτηση με τα παιδιά μας, όχι να τους κάνουμε κήρυγμα.
Είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς να είναι ικανοί να επικοινωνούν μεταξύ τους και με τα παιδιά τους. Με αυτό τον τρόπο οι σχέσεις μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους βελτιώνονται, τα παιδιά νιώθουν ότι ακούγονται και γίνονται κατανοητά από τους γονείς τους και κατά συνέπεια αυξάνεται η αυτοεκτίμηση τους, νιώθουν ασφάλεια και είναι πιο πιθανό να είναι πολύ συνεργάσιμα. Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν παρατηρώντας τους γονείς τους. Αν οι γονείς επικοινωνούν αποτελεσματικά θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων στα παιδιά τους.
Τρόποι για αποτελεσματική επικοινωνία με τα παιδιά
- Ξεκινήστε την επικοινωνία σε αρκετά μικρή ηλικία
- Μάθετε να ακούτε πραγματικά
- Εκφράστε τα συναισθήματα σας όταν επικοινωνείται με τα παιδί
- Κανονίστε τακτικές οικογενειακές συζητήσεις
- Αποδεχτείτε όταν κάτι δεν το γνωρίζετε
- Αποφύγετε τη διάλεξη, να τον διακόπτετε, να κριτικάρετε, να λέτε ψέμματα, να απειλείτε, να αρνείστε τα συναισθήματα του παιδιού σας, να δημιουργείτε ενοχές στο παιδί ή να το σαρκάζεστε.
