Οι ορμόνες είναι σημαντικές για την εύρυθμη λειτουργία βασικών διαδικασιών του οργανισμού. Αντίθετα, μία ορμονική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει ένα ευρύ φάσμα σωματικών λειτουργιών. Συγκεκριμένα, οι ορμόνες βοηθούν στη ρύθμιση:
- του μεταβολισμού και της όρεξης
- του καρδιακού παλμού
- του καλού ύπνου
- των αναπαραγωγικών κύκλων και της σεξουαλικής λειτουργίας
- της γενικής ανάπτυξης
- της διάθεσης και των επιπέδων άγχους
- της θερμοκρασία του σώματος
Από την άλλη, οι ορμονικές διαταραχές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την πρόσληψη σωματικού βάρους, ανεξήγητη κόπωση, εκνευρισμό ή μειωμένη λίμπιντο. Ας δούμε ποιες είναι, λοιπόν, οι ορμόνες που επηρεάζουν και με ποιο τρόπο τη λειτουργία των ανδρών.
Τεστοστερόνη
Όπως είναι γνωστό, πρόκειται για την ορμόνη που κυριαρχεί στους άνδρες. Παράγεται από τους όρχεις και επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το σώμα και τις λειτουργίες του. Είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη και διαμόρφωση του ανδρικού σωματότυπου (μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και μάζα από τις γυναίκες, υψηλότερο ανάστημα, πιο γερός σκελετός, μειωμένο λίπος στο στήθος και τους γοφούς) και δευτερευόντων χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου (βαθιά φωνή, τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα). Επίσης, σχετίζεται με τη μυϊκή δύναμη, τη σεξουαλική επιθυμία και ικανότητα.
Τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης είναι 270-1.100 ng/dl. Στους άνδρες δεν υπάρχουν παθολογικές καταστάσεις που να προκαλούν αυξημένη παραγωγή τεστοστερόνης. Συχνά, όμως, γίνεται χρήση της τεστοστερόνης και άλλων ανδρογόνων ως αναβολικών για αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης και της αντοχής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα αυξημένα επίπεδά της, μπορεί να ευθύνονται επίσης, για τη μετατόπιση λίπους στην κοιλιά, την εμφάνιση ακμής στο πρόσωπο και στην πλάτη, την έντονη τριχοφυΐα στο σώμα, την τριχόπτωση στο κεφάλι και την αύξηση της κακής χοληστερίνης (LDL). Επιπλέον, επηρεάζουν τη διάθεση, προκαλώντας εκνευρισμό και επιθετικότητα.
Τα μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της μυϊκής μάζας και αντοχής, την αραίωση τριχοφυΐας, την αύξηση λίπους και αλλαγή της κατανομής του στο σώμα (αντίστοιχη με εκείνη του γυναικείου σώματος), την εμφάνιση οστεοπόρωσης και πόνου στις αρθρώσεις, όπως επίσης, εξάντληση, δυσκολία συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου, έλλειψη ενεργητικότητας, κακή διάθεση ή και κατάθλιψη, μειωμένη λίμπιντο και στυτική δυσλειτουργία.
Η μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμούς ή χρόνιες φλεγμονές στους όρχεις, επιβαρυντικές θεραπείες (π.χ. ακτινοβολίες, χημειοθεραπείες), χρόνια κατανάλωση αλκοόλ ή χρήση φαρμάκων, χρόνια σοβαρά νοσήματα, διαταραχές της υπόφυσης, καθώς και σε σοβαρού βαθμού παχυσαρκία (Δ.Μ.Σ.>35). Η παχυσαρκία και ειδικότερα το ενδοκοιλιακό λίπος έχουν την τάση να μετατρέπουν τα ανδρογόνα σε οιστρογόνα, τα οποία με τη σειρά τους καταστέλλουν την παραγωγή της τεστοστερόνης.
Στους άνδρες τα ανδρογόνα μειώνονται προοδευτικά και πολύ αργά με την πάροδο των χρόνων, ξεκινώντας από τη δεκαετία των 30 ετών. Από τα 50 έτη και μετά η μείωση είναι πιο γρήγορη, αλλά και πάλι σε καμία ηλικία τα επίπεδα της τεστοστερόνης δεν πέφτουν τόσο χαμηλά, όσο π.χ. τα επίπεδα των οιστρογόνων στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Αυτό σημαίνει, ότι οι άνδρες πάντα έχουν ένα ικανοποιητικό απόθεμα τεστοστερόνης, για αυτό και μπορούν να τεκνοποιήσουν και σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αδρεναλίνη
Πρόκειται για μία ορμόνη που παράγεται στον εγκέφαλο και στα επινεφρίδια, η οποία συμβάλλει στην αντιμετώπιση του στρες. Αυξομειώσεις παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Όταν είναι σε υψηλά επίπεδα προκαλεί ταχυκαρδία, υπέρταση και αύξηση του σακχάρου στο αίμα, ενώ σε χαμηλά επίπεδα αυξάνει το σωματικό βάρος, λόγω μείωσης του μεταβολικού ρυθμού και των καύσεων.
Αυξητική ορμόνη
Ευθύνεται για την ανάπτυξη και διατήρηση της μυϊκής και οστικής μάζας του σώματος, καθώς και για τη σωματική αντοχή. Η παραγωγή της από τον οργανισμό μειώνεται συνεχώς μετά τα 25, με αποτέλεσμα στην ηλικία των 65 ετών να έχει πέσει στο 1/3 των αρχικών της επιπέδων. Η μείωση της αυξητικής ορμόνης σε συνδυασμό με την ήπια αύξηση της κορτιζόλης, μειώνει τη μυϊκή και οστική μάζα, αυξάνει το λίπος του σώματος και δημιουργεί αίσθημα έντονης κόπωσης. Η υπερέκκρισή της αυξάνει τη μυϊκή μάζα (για αυτό χρησιμοποιείται και ως αναβολικό), αλλά μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.
Θυροξίνη (Τ4), τριωδοθυρονίνη (Τ3), καλσιτονίνη (CT)
Αυτές είναι οι τρεις ορμόνες που παράγει ο θυρεοειδής αδένας, του οποίου η παραμικρή δυσλειτουργία προκαλεί σειρά προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα, όταν ο θυρεοειδής δεν λειτουργεί σωστά, τα συμπτώματα είναι κούραση, πτώση του μεταβολισμού, αύξηση του σωματικού βάρους, τριχόπτωση, δυσκοιλιότητα, άσχημη διάθεση και τάση υπνηλίας. Όταν είναι υπερδραστήριος παρατηρείται υπερένταση, εκνευρισμός, ευερεθιστότητα, ταχυκαρδίες, αρρυθμίες, έκκριση ιδρώτα, ευαισθησία στη ζέστη, απώλεια βάρους, υπέρταση, αϋπνία και διάρροια.
Κορτιζόλη
Ξυπνάτε αγχωμένοι ή κουρασμένοι; Έχετε ανεξέλεγκτη όρεξη τις βραδινές ώρες και πρόβλημα διαχείρισης του σωματικού σας βάρους; Πιθανότατα υπεύθυνη για αυτά είναι η κορτιζόλη, η ορμόνη του άγχους. Η κορτιζόλη απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια, σε απόκριση στις φυσιολογικές σωματικές διεργασίες, που κυμαίνονται από το πρωινό ξύπνημα και την άσκηση, ως την αντιμετώπιση αγχωτικών καταστάσεων.
Όταν ο οργανισμός είναι υπό συνθήκες ψυχολογικής ή σωματικής πίεσης ή κινδύνου, τότε αυξάνεται πιο πολύ η έκκριση της κορτιζόλης, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η άμυνα του οργανισμού.
Μεταβολές στην παραγωγή της κορτιζόλης προκαλούν τα έντονα ή χρόνια στρεσογόνα ερεθίσματα. Τα μακροχρόνια υψηλά επίπεδα της κορτιζόλης προκαλούν υπέρταση, αυξάνουν τη χοληστερίνη και το σάκχαρο στο αίμα, ευνοούν τη λιπογένεση και κυρίως την εναπόθεση ενδοκοιλιακού λίπους, προκαλούν ταχυπαλμίες, καταστέλλουν την άμυνα του οργανισμού και δημιουργούν αίσθημα δυσφορίας.
Αντίθετα, η μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης, που συχνά προκαλείται από βλάβες των επινεφριδίων, της υπόφυσης ή από επιπλοκές φαρμάκων, προκαλεί ανορεξία, απώλεια βάρους, κόπωση, υπόταση ή και υπογλυκαιμία.
Αιτίες ορμονικών διαταραχών
Οι ορμονικές διαταραχές μπορούν, επίσης, να εμφανιστούν όταν οι ενδοκρινικοί αδένες δεν λειτουργούν σωστά. Οι ενδοκρινικοί αδένες είναι εξειδικευμένα κύτταρα που παράγουν, αποθηκεύουν και απελευθερώνουν ορμόνες στο αίμα. Υπάρχουν αρκετοί ενδοκρινικοί αδένες που βρίσκονται σε όλο το σώμα και ελέγχουν διαφορετικά όργανα, όπως, επινεφρίδια, γονάδες (όρχεις και ωοθήκες), επίφυση, υπόφυση, υποθάλαμος, θυρεοειδής και παραθυρεοειδείς αδένες, πάγκρεας.
Ορισμένες συνήθειες του τρόπου ζωής και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί, επίσης, να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στις ορμονικές διαταραχές. Οι φυσικές αιτίες των ορμονικών διαταραχών στους άνδρες περιλαμβάνουν την εφηβεία και τη γήρανση. Επίσης, οι άνδρες μπορεί να αναπτύξουν διαφορετικές ορμονικές διαταραχές από τις γυναίκες, επειδή έχουν διαφορετικά ενδοκρινικά όργανα και κύκλους. Οι ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ορμονικές διαταραχές στους άνδρες περιλαμβάνουν καρκίνο του προστάτη και υπογοναδισμό (χαμηλή τεστοστερόνη).
